Wpływ wapnia i wapnowania na plonowanie roślin

Wapń jest dominującym kationem zarówno w kompleksie sorpcyjnym, jak i roztworze glebowym gleb uprawnych. O zawartości wapnia w glebie decyduje głównie rodzaj skały macierzystej, z jakiej powstała gleba oraz stopień zaawansowania w niej procesów wietrzenia i przemywania. Najczęściej zwartość wapnia w roztworze glebowym wynosi 200 – 300 mg Ca2+∙dm-3. Przy czym naturalne i związane z działalnością człowieka procesy powodują corocznie straty wapnia w glebie na poziomie co najmniej 140 kg CaO·ha-1, a w warunkach intensywnej uprawy i nawożenia, zwłaszcza azotowego, oraz w rejonach silnie zanieczyszczonych nawet powyżej 250 kg CaO·ha-1. Straty tego pierwiastka oraz stosowanie nawozów fizjologicznie kwaśnych powodują zakwaszenie gleb. Ocenia się, że około 80% użytków rolnych Polski jest w różnym stopniu zakwaszonych (b. kwaśne 29%, kwaśne 28%, lekko kwaśne 24%). Badania wykonane przez Okręgowe Stacje Chemiczno-Rolnicze wykazały, że ponad 50 % gleb Polski stanowią gleby bardzo kwaśne i kwaśne. W glebach o pH 5,0 i niższym zwiększa się mobilność glinu, który powoduje zahamowanie wzrostu korzeni oraz działa fitotoksycznie na włośniki powodując ich zamieranie. Wpływa to niekorzystnie na transport wody i soli mineralnych z roztworu glebowego do części nadziemnych roślin. Duża koncentracja glinu w roztworze glebowym hamuje pobieranie oraz transport wapnia i magnezu przez rośliny. Rośliny uprawiane na zakwaszonych glebach mają mniejszą odporność na suszę, wymarzanie i porażenie przez choroby i szkodniki. Na glebach zakwaszonych oprócz nadmiaru kationów wodoru i glinu, również zwiększa się stężenie manganu. Jedynym skutecznym sposobem regulacji odczynu gleby jest zabieg wapnowania. Dlatego szczególnie ważne jest przekonanie producentów rolnych do zwiększenia dawek nawozowych wapna oraz częstszego jego stosowania. Wapń zawarty w nawozach wapniowych należy traktować jako makropierwiastek i tak samo jak azot, potas czy fosfor stosować corocznie. Gleby użytków rolnych powinny wykazywać wartość pH w granicach 5,5-7,0 (niższa wartość dla gleby lekkiej, wyższa – gleby ciężkie).

Poszczególne rośliny uprawne różnią się pod względem wymagań dotyczących odczynu gleby o czym należy pamiętać planując zastosowanie zabiegu wapnowania w płodozmianie. 
Do roślin rolniczych bardzo korzystnie reagujących na odczyn gleby od pH 6,0 do pH 7,5 należą między innymi pszenica, jęczmień, kukurydza, buraki cukrowe, rzepak, soja i inne rośliny motylkowate. Na plantacjach z niedoborem wapnia zaobserwowano między innymi zawijanie się łodyg rzepaku tuż pod kwiatostanem ku dołowi, co daje efekt zwiędniętej rośliny w okresie jego kwitnienia. Natomiast mało wrażliwe na odczyn kwaśny (poniżej pH 5,0) są gryka, łubiny, seradela, rzodkiew i rzepa czarna. Z zakresem tolerancji roślin na pH gleby związany jest w znacznej mierze plon roślin. Rośliny wrażliwe np. kukurydza, rzepak, pszenica i burak cukrowy dają najwyższy możliwy plon gdy odczyn gleby wynosi około pH 6,8- 7,5 (Tabela 1). Rośliny te pobierają znaczne ilości wapnia, który jest kumulowany w organach wegetatywnych i generatywnych. Wykazano, że rzepak ozimy na wyprodukowanie 3 ton nasion wraz z plonem ubocznym akumuluje około 124 kg Ca·ha-1 czyli tylko nieznacznie mniej niż potasu (153 kg K·ha-1) i kilkukrotnie więcej niż fosforu, którego pobranie kształtuje się na poziomie 30 kg P·ha-1. Natomiast dobre zaopatrzenie roślin bobowatych (motylkowych) w wapń jest koniecznym warunkiem tworzenia brodawek korzeniowych, w których odbywa się wiązanie azotu (Tabela 2).

Tab. 1. Wpływ odczynu gleby na plonowanie wybranych gatunków roślin uprawnych

Tab. 2. Średnie pobranie składników pokarmowych z plonem głównym wybranych gatunków roślin uprawnych wraz z odpowiednią ilością plonu pobocznego (wg Kocoń 2012).

Wapno – Polcalc AgroLuz Calcium w przypadku roślin bardzo wymagających np. rzepak, kukurydza, pszenica, powinno być stosowane pod przedplon. Jeżeli nie było one z różnych przyczyn w tym okresie zastosowane, optymalnym terminem wapnowania gleb jest okres pożniwny. Termin ten pozwala na dokładne wymieszanie zastosowanego wapna z glebą oraz zapewnia dłuższy okres na stabilizację odczynu gleby przed siewem lub sadzeniem roślin uprawnych. Dobre uwilgotnienie gleby w okresie jesiennym przyczynia się do dobrego rozkładu nawozu – Polcalc AgroLuz Calcium, który wówczas dobrze i szybko działa. Jeżeli nie stosujemy nawożenia organicznego (obornik, gnojowica) pole można wapnować w zespole uprawek jesiennych przedsiewnych przed orką siewną lub orką przedzimową.

Jeżeli okres od zbioru rośliny przedplonowej do siewu następnej rośliny w zmianowaniu jest stosunkowo krótki, zaleca się zastosowanie granulowanego wapna węglanowego Polcalc III Generacji przedsiewnie lub bezpośrednio pod agregat uprawowo-siewny ponieważ może być ono płytko wymieszane z wierzchnią 5 – 10 cm warstwą gleby. Polcalc III Generacji najkorzystniej zastosować jesienią pogłównie w rzędy rosnących roślin ponieważ jako wapno węglanowe nie powoduje ich poparzenia. Wapno to można również wysiać w okresie wiosennym. Dawka pogłówna wapna węglanowego granulowanego w zależności od gatunku uprawianej rośliny wynosi od 300 do 1000 kg∙ha-1 (Tabela 4). Przyjmuje się, iż na glebach o uregulowanym pH dla utrzymania odczynu gleby na stałym poziomie powinno się stosować rocznie od 200 kg do 400 kg CaO∙ha1. Należy pamiętać, iż nie wolno łączyć wapnowania ze stosowaniem nawozów organicznych i mineralnych – azotowych oraz fosforowych niezależnie od terminu przeprowadzenia tego zabiegu. Przerwa pomiędzy zastosowaniem tych nawozów a wapnowaniem powinna wynosić 4 – 6 tygodni.

Wapń to nie tylko odczyn gleby. Pierwiastek ten ma ogromne znaczenie odżywcze dla roślin oraz wpływa na wytworzenie, bądź utrzymanie struktury gruzełkowatej gleby. Struktura ta jest szczególnie istotna w przypadku gleb lekkich, ponieważ pozwala ona na gromadzenie większej ilości wody potrzebnej roślinom do prawidłowego wzrostu. Należy wspomnieć, że właśnie gleby lekkie stanowią aż 60,8% gleb uprawnych w Polsce. Gleby te są w większości zakwaszone i ubogie w przyswajalny dla roślin magnez. Przyjmuje się, że 60 % gleb uprawnych w Polsce ma bardzo niską i niską zawartość tego makropierwiastka. W przypadku gleb o odczynie kwaśnym – pH 5,0 i niższym drastycznie rosną straty magnezu spowodowane wymywaniem, a zwiększona dostępność jonów glinu pogarsza jego pobieranie. Dlatego intensywne nawożenie gleb magnezem bez zmiany ich odczynu nie jest w pełni skuteczne. W tym przypadku najlepszym rozwiązaniem jest zastosowanie granulowanego wapna magnezowego SuperMag.

Decyzję o wyborze wapna nawozowego rolnik powinien podejmować w oparciu o aktualne wyniki badań próbek gleby wykonywane między innymi przez OSChR. Należy pamiętać, że na gleby kwaśne o niskiej zawartości magnezu zawsze stosujemy węglanowe wapno magnezowe granulowane SuperMag, który zawiera 55 % CaCO3 oraz 42 % MgCO3. Pierwiastki te ze względu na sposób obróbki surowca cechują się łatwą przyswajalnością dla roślin. SuperMag zastosowany w dawce 500-1000 kg/ha podnosi odczyn gleby oraz zwiększy zawartość magnezu przyswajalnego, który w roślinie spełnia szereg ważnych funkcji fizjologicznych. Pierwiastek ten reguluje intensywność fotosyntezy ponieważ warunkuje zawartość chlorofilu w liściach. Magnez decyduje także o przemianach energetycznych w roślinie, syntezie węglowodanów, tłuszczów i białek oraz transporcie asymilatów, ogranicza zawartość azotanów. Wykazano, iż magnez pobudza rozwój systemu korzeniowego i procesy pobierania przez rośliny składników pokarmowych z gleby. Granulowane wapno magnezowe SuperMag podobnie jak Polcalc III Generacji stosujemy przedsiewnie bezpośrednio pod agregat uprawowo-siewny ponieważ może być płytko wymieszane z wierzchnią 5 – 10 cm warstwą gleby. Nie powinno się stosować wapna SuperMag pod pług ponieważ głębsze jego przykrycie glebą znacznie ograniczy jego funkcję odkwaszającą i nawozową. SuperMag najlepiej zastosować jesienią pogłównie w rzędy rosnących roślin, ponieważ jako wapno węglanowe magnezowe nie powoduje ich poparzenia. Wapno to można również wysiać w okresie wiosennym.

W przypadku gleb kwaśnych o wysokiej zawartości magnezu wskazane jest zastosowanie granulowanego wapna węglanowego Polcalc III Generacji, które zawiera do 98% CaCO3.

SuperMag oraz Polcalc III Generacji są nawozami granulowanymi o 100% reaktywności, które można stosować pogłównie na rosnące rośliny. Dobór dawki nawozów należy dokonać w oparciu o aktualne wyniki badań próbek glebowych oraz tabele dawkowania nawozów w systemie SuperMag i Polcalc (Tabele 3 i 4).

Tab. 3. Tabela wapnowania upraw w systemie POLCALC

Tab. 4. Tabela wapnowania upraw w systemie SUPERMAG

Więcej informacji o:

• SuperMag – https://polcalc.pl/wapno-magnezowe-supermag-big-bag/
• Polcalc III generacji – https://polcalc.pl/wapno-nawozowe-polcalc-iii-generacji-big-bag/
• AgroLuz – https://polcalc.pl/agroluz-calcium-wapno-weglanowe/
• Zakup wapna – https://polcalc.pl/opiekunowie-regionalni/