Gleba jest istotnym elementem biosfery. Jej zasobność w niezbędne, przyswajalne makropierwiastki i mikropierwiastki warunkuje opłacalność upraw rolnych, ogrodniczych, warzywniczych i sadowniczych. Jednak nawet na najbardziej urodzajnych glebach plony roślin uprawnych mogą być niskie, a uprawa staje się wówczas mało opłacalna. Główną przyczyną takiej sytuacji jest kwaśny odczyn gleby powodujący ograniczenie bioprzyswajalności pierwiastków mineralnych, a nawet ich uwstecznienie. Równocześnie w glebie kwaśnej następuje zmniejszenie zawartości jonów zasadowych oraz wzrost zawartości jonów glinu wymiennego, który poprzez deformację stożka wzrostu korzenia powoduje zahamowanie jego wzrostu (Fot. 1).
Fot. 1. Kształt stożka wzrostu i wygląd systemu korzeniowego siewki zboża poddanej toksycznemu działaniu glinu (Delhizei Ryan, 1995)
Obserwujemy również przy braku wapnia zanik włośników korzeniowych (Delhizei Ryan 1995; Kopcewicz, Lewak 2005). Rośliny nie mogą wówczas pobrać z gleby wody z rozpuszczonymi w niej pierwiastkami mineralnymi niezbędnymi do ich optymalnego wzrostu i rozwoju. Zebrane z takich roślin plony są niskie, o słabej jakości i nie pokrywają nakładów poniesionych na założenie i prowadzenie uprawy. W celu zmiany tej niekorzystnej sytuacji konieczne jest przeprowadzenie zabiegu wapnowania gleby, który reguluje odczyn gleby oraz przeciwdziała jej zakwaszeniu. Zmiana odczynu gleby z kwaśnego na lekko kwaśny do obojętnego wpływa między innymi na: efektywność działania nawozów mineralnych stosowanych doglebowo, plonowanie roślin oraz rozwój mikroorganizmów glebowych (Tab. 1., Ryc. 1.) (Hołubowicz-Kliza 2006; Krysztoforski 2019; Ochal 2020).
Tab. 1. Optymalny odczyn dla rozwoju mikroflory w glebie (Boguszewski i Kac-Kacas za Hołubowicz-Kliza 2006)
Ryc. 1. Wpływ odczynu gleby na efektywność działania nawozów mineralnych i plony względne wybranych gatunków roślin uprawnych
Dotychczas do przyspieszenia rozkładu rozdrobnionej słomy przy jej zaorywaniu rolnicy stosowali nawozy azotowe w ilości 8 kg Nˑt-1 słomy. Zastosowany nawóz poprawiał proporcję C:N w glebie co prowadziło do szybkiego namnażania mikroorganizmów i szybkiej mineralizacji słomy. Jednak takie postępowanie nie powoduje zwiększenia zawartości materii organicznej – próchnicy w glebie. Obecnie coraz częściej stosowaną praktyką jest wapnowanie słomy do przeorania. Stosuje się wówczas wapno pyliste np. Kujawit Premium w dawce 0,5 – 1 t CaOˑha-1 (Tab. 2.).
Tab. 2. Parametry techniczne węglanowego wapna nawozowego Kujawit i Kujawit Premium (www.lafarge.pl)
Zastosowany na słomę nawóz wapienny należy wymieszać z glebą na głębokość 6-8 cm. Wierzchnia warstwa gleby 2-3 cm musi być wolna od nawozu wapniowego, gdyż w przeciwnym wypadku mogą wystąpić problemy ze wschodami roślin. Zastosowane wapno powoduje lokalne podniesienie odczynu gleby do ≤ pH 7,0 co przyspiesza namnażanie bakterii rozkładających resztki pożniwne oraz bakterii asymilujących azot np. Azotobacter spp. (Tab. 1.). Wytworzony przez bakterie azot i odpowiedni odczyn, który przyspiesza mikrobiologiczny rozkład słomy pozwala na wyeliminowanie dawki azotu co w końcowym efekcie przyczynia się do shumifikowania większej ilości słomy i poprawy bilansu materii organicznej (próchnicy) w glebie (Hołubowicz-Kliza 2006: Szulc 2016; Krysztoforski 2019). Nawożenie wapniem ogranicza rozwój grzybów, wśród których znajdują się również patogeniczne, oraz zmniejsza możliwość nagromadzania się substancji fitotoksycznych pochodzących z mikrobiologicznego rozkładu słomy w glebie. Wapno powoduje neutralizację kwasów organicznych i ich fitotoksycznego działania na rośliny, które może wystąpić w ciągu 60 dni od przeorania słomy (Szulc 2016; Krysztoforski 2019).
Szczególnie korzystnie na rozkład słomy wpływa węglanowe wapno granulowane Polcalc III Generacji o 99 % reaktywności, które zawiera do 98% CaCO3 (52% CaO). Nawóz ten jest produkowany od 2019 roku przez firmę Polcalc. Wysoka reaktywność wapna wynika z ekstremalnego rozdrobnienia surowca użytego do produkcji granul – 50% ziarn jest rozdrobniona poniżej 0,02 mm. Granulowane wapno węglanowe można rozsiewać za pomocą nowoczesnych rozsiewaczy nawozowych.
