Susza rolnicza – przyczyny i skutki
Rolnictwo jest bardzo ważnym sektorem polskiej gospodarki – odpowiada m.in. za zatrudnienie ok. 14% osób pracujących. Jego cechą szczególną jest wysoki stopień uzależnienia od warunków atmosferycznych, a przede wszystkim od ilości wody dostępnej w produkcji roślinnej. Przyjmuje się, że na wyprodukowanie 1 tony suchej masy rośliny zużywają średnio 350-400 ton wody. Niedobór wody powoduje zaburzenie w przebiegu procesów życiowych rośliny, których widocznym efektem jest zahamowanie wzrostu i rozwoju rośliny. Prowadzi to do znacznej redukcji wielkości oraz jakości plonów.
Uważa się, że niedobór wody jest jednym z głównych czynników stresowych. Wystąpienie suszy oznacza obniżenie plonów z produkcji roślinnej przeciętnie o 20-40% w porównaniu do uzyskanych przy średnich wieloletnich warunkach pogodowych (Olszewska i in. 2010; Sienkiewicz-Cholewa 2016; Motyka i in. 2019; Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej 2019). Już w latach 1961-2006 zaobserwowano zmniejszenie ilości wody dostępnej dla roślin o 60-90 mm.
W 2018 roku średni opad atmosferyczny wynosił zaledwie 564,4 mm. Na znacznej części Polski opady nie przekraczają natomiast 500 mm wody rocznie. Są to wielkości charakterystyczne dla najbardziej suchych obszarów Europy (Nowicki i in. 2014; Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej 2019). Obserwowane wyraźnie w ostatnich anomalie pogodowe, tj. brak śniegu w zimie oraz susze w lecie, powodują wystąpienie na znacznej powierzchni Polski tzw. suszy rolniczej. O jej zasięgu informuje nas Klimatyczny Bilans Wodny (KBW) publikowany okresowo przez IUNG w Puławach.
Wskazuje on jednoznacznie, iż już od 3 dekad kwietnia deficyty wody w glebie wahają się od -89 mm nawet do -269 mm, obejmując swym zasięgiem znaczną część Polski (Ryc. 1; Ryc. 2; Ryc. 6). Jak wynika z opublikowanych w kwietniu 2020 roku przez Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie danych, obrazujących wilgotności gleb na głębokości 0-7 cm, obszary o wilgotności poniżej 30-40% wskazują na możliwy deficyt wody w strefie korzeniowej. Występuje on na przeważającej części kraju, a strefa wilgotności gleby poniżej 30% sięga nawet do głębokości 28 cm (Ryc. 3; Ryc. 4.) Również dane modelu opracowanego w Europejskim Obserwatorium Suszy (EDO) wskazują na bardzo niskie uwilgotnienie naszych gleb w porównaniu z normą tzw. wielolecia (Ryc. 5.).
Ryc. 1. Wybrane sześciodekadowe okresy Klimatycznego Bilansu Wodnego (KBW) dla Polski w 2018 roku (IUNG Puławy).
Ryc. 2. Wybrane sześciodekadowe okresy Klimatycznego Bilansu Wodnego (KBW) dla Polski w 2019 roku (IUNG Puławy).
Ryc. 3. Satelitarny wskaźnik wilgotności gleby w warstwach: 0-7 cm i 28-100cm (EUMETSAT H-SAF).
Ryc. 4. Zmiany wskaźnika wilgotności gleby dla powiatu warszawskiego w okresie od 01.05.2019r. do 01.04.2020r.
Ryc. 5. Wybrane sześciodekadowe okresy Klimatycznego Bilansu Wodnego (KBW) dla Polski w latach 2018-2019 (IUNG Puławy)
Ryc. 6. Porównanie stanu uwilgotnienia gleby oznaczonego w dniu 01.02.2020r. z normą dla tzw. wielolecia.
Jak działają nawozy wapniowe?
Zdolność gleby do zatrzymywania wody (tzw. pojemność wodna) zależy od jej składu granulometrycznego oraz zawartości materii organicznej (zwłaszcza próchnicy). Próchnica wiąże 3-5 razy więcej wody w stosunku do swojej masy. Wymaga to jednak właściwej, tzn. gruzełkowatej struktury gleby. Zwiększa ona zdolność gleby do retencji wody, przez co ogranicza spływy powierzchniowe wody oraz nasilenie erozji (Motyka i in. 2019). Należy wspomnieć, że w tworzeniu trwałej struktury gruzełkowatej uczestniczą jony wapnia, które spajają koloidy glebowe w „gruzełki.” To dlatego szczególnie istotne jest dążenie do zwiększenia zawartości próchnicy w glebie.
Jednym z głównych agrotechnicznych czynników decydujących o zawartości próchnicy jest wapnowanie gleb (Motyka i in. 2019). W zabiegu tym należy stosować nawozy o dużej reaktywności. Dobrym wyborem będzie SuperMag – granulowane węglanowe wapno magnezowe produkowane przez Polcalc Nawozy Wapniowe Sp. z o.o. Nawóz ten jest produkowany z rozdrobnionej maczki wapniowo-magnezowej o wielkości cząsteczek od 0,01 do 0,09 mm, przy czym ponad 50% cząstek ma średnicę mniejszą niż 0,02 mm. Tylko takie rozdrobnienie mączki warunkuje 100% reaktywności nawozu, ponieważ im więcej frakcji pylistej zawiera nawóz wapniowo-magnezowy, tym bardziej zwiększa się jego powierzchnia reakcji z roztworami glebowymi (Gołębiewski 2015).
Mączka magnezowo-wapienna jest następnie poddana innowacyjnemu procesowi granulacji bez dodatku jakichkolwiek sklejaczy. Uzyskanie w tym procesie granule nawozu SuperMag o wielkości 2–8 mm umożliwiają jego równomierny wysiew. Taka technologia produkcji zapewnia maksymalną aktywność chemiczną i dużą szybkość rozpuszczenia granul nawet przy niewielkiej wilgotności gleby i atmosfery.
Susza rolnicza w Polsce – nawóz wapniowy jako rozwiązanie kompleksowe
SuperMag dzięki dużej zawartości wapnia i łatwo przyswajalnego magnezu ma większą siłę zobojętniania (zasadowość ogólną) niż typowe wapna węglanowe, ponieważ tlenek magnezu ma o 40% większą siłę zobojętniającą niż tlenek wapnia (Gołębiewski 2015). Dzięki temu nawóz ten bardzo szybko podnosi pH gleby, przyczyniając się do znacznego zwiększenia efektywności wykorzystania makropierwiastków zawartych w glebie przez rośliny.
Szczególnie istotne w okresie niedoboru wody jest zwiększenie efektywności pobrania potasu przez rośliny obserwowane po zastosowaniu nawozu SuperMag. Potas reguluje gospodarkę wodną rośliny między innymi poprzez otwieranie i zamykanie aparatów szparkowych liści, dzięki czemu rośliny lepiej znoszą okresy suszy. Pierwiastek ten warunkuje również prawidłowy metabolizm roślin, gdyż aktywuje ponad 60 enzymów, uczestniczy w syntezie białek, witamin i celulozy. Dobre zaopatrzenie roślin w potas zmniejsza ich podatność na choroby i szkodniki, poprawia zimotrwałość ozimin oraz sprzyja rozwojowi systemu korzeniowego (Tyburski 2007).
Fosfor i magnez – istotne dla wzrostu roślin
Kolejnym ważnym i niezbędnym makropierwiastkiem, którego efektywność wykorzystania przez rośliny zwiększa się po zastosowaniu granulowanego wapna magnezowego SuperMag, jest fosfor. Pierwiastek ten spełnia ważną rolę w procesach przemiany związków organicznych w roślinie takich jak oddychanie, powstawanie aminokwasów, amidów kwasowych i białek. Ponadto stymuluje on wiele procesów enzymatycznych zachodzących w roślinie, np. działanie diastazy. Należy podkreślić szczególnie istotny wpływ fosforu na wzrost i rozwój roślin w pierwszych dwóch tygodniach po wschodach. Rośliny dobrze zaopatrzone w ten pierwiastek szybciej rozwijają system korzeniowy, co korzystnie wpływa na pobieranie wody i soli mineralnych.
Istotnie na wzrost korzeni wpływa również wysokoreaktywny magnez zawarty w nawozie SuperMag. Rozbudowany system korzeniowy umożliwia roślinom pobieranie wody z większych głębokości gleby i przetrwanie okresu suszy rolniczej. Należy wspomnieć, że dobroczynny wysokoreaktywny magnez zawarty w granulacie SuperMag w ilości 42% MgCO3 spełnia również w roślinie szereg innych ważnych funkcji fizjologicznych. Pierwiastek ten reguluje intensywność fotosyntezy. Nie tylko dlatego, że jest głównym strukturalnym składnikiem chlorofilu, ale również dlatego, że jest aktywatorem kilku jej etapów. Magnez decyduje także o przemianach energetycznych w roślinie, syntezie węglowodanów, tłuszczów i białek oraz w transporcie asymilatów, a oprócz tego ogranicza zawartość azotanów. Wykazano stymulujący wpływ magnezu na pobieranie i transport fosforu przez rośliny (Tyburski 2007; Kopcewicz i Lewak 2008).
Zalety wapna magnezowanego
granulowanego węglanowego wapna magnezowego SuperMag nie ogranicza się tylko do podniesienia odczynu gleby. Wykazano, że nawóz ten wpływa korzystnie na wzrost zawartości próchnicy w glebie, a wapń w nim zawarty przyczynia się do wytworzenia i utrwalenia struktury gruzełkowatej w glebie. Jest ona szczególnie pożądana w warunkach corocznego deficytu wody w glebie, ponieważ struktura gruzełkowata zwiększa zdolności retencyjne gleb i ogranicza spływy powierzchniowe wody (Motyka i in. 2019). SuperMag produkowany przez Polcalc Nawozy Wapniowe Sp. z o. o. zwiększa efektywność pobierania potasu, fosforu i azotu przez rośliny oraz jest źródłem wysokoreaktywnego magnezu niezbędnego dla roślin. Nawóz ten zawiera również niezbędne dla roślin mikroelementy takie jak: żelazo, mangan i bor.
SuperMag to nawóz granulowany o najwyższej zawartości wysokoreaktywnego wapnia i magnezu (55% CaCO3; 42% MgCO3) dla roślin. Pierwiastki te, ze względu na sposób obróbki surowca, cechują się łatwą przyswajalnością dla roślin. Susza rolnicza w Polsce stała się jednym z największych problemów produkcji żywności. Zastosowanie nowoczesnych i bezpiecznych nawozów to rozwiązanie, które pozwoli stawić czoła tej sytuacji.
