Co to znaczy, że gleba jest żyzna?
Aby zachować równowagę w przyrodzie, należy dbać o zrównoważone gospodarowanie jej zasobami, w tym odpowiednie gospodarowanie glebami. Do największych zagrożeń dla żyzności gleby można zaliczyć:
- zakwaszenie gleby;
- zanieczyszczenie gleby m.in. metalami ciężkimi;
- erozję gleby.
Czym właściwie jest żyzność gleby? To zdolność do zaspokojenia potrzeb życiowych roślin, które w niej rosną. Dzięki temu mogą one prawidłowo wzrastać, rozwijać się i obficie plonować. Obecnie można zaobserwować znaczący spadek żyzności gleby. Wiąże się to z tym, że człowiek zaczął poszukiwać sposobów na to, by poprawić jej parametry.
Na żyzność gleby bezpośredni wpływ ma:
- to, w jaki sposób uprawia się rolę;
- nawożenie (rodzaj i sposób);
- płodozmian i następowanie roślin po sobie na polu;
- odpowiednia zawartość substancji organicznej.
Głównym parametrem, który określa żyzność gleby, jest zawartość próchnicy glebowej, nazywanej humusem. Najczęściej stanowi ona ok. 70–80% całej substancji zawartej w glebie. Gleby w Polsce mają zawartość próchnicy na poziomie od 0,6 do 6%, choć szacuje się, że większość z nich zawiera mniej niż 2%. Największa ilość próchnicy znajduje się w takich glebach jak: czarnoziemy, czarne ziemie, mady i rędziny. Najmniej z kolei zawierają brunatne i bielicowe.
Próchnica pełni bardzo istotną funkcję. Dzięki niej zwiększa się zdolność gleby do zatrzymywania wody, a co za tym idzie – ma też większe możliwości magazynowania składników odżywczych. Próchnica w glebie sprzyja także jej lepszemu napowietrzaniu i poprawia florę bakteryjną.
Jakie są sposoby na poprawę jakości gleby?
Do głównych sposobów, które poprawiają jakość gleby, można zaliczyć:
- umiejętne stosowanie naturalnych i organicznych nawozów;
- stosowanie płodozmianu i odpowiedniego następstwa roślin po sobie;
- działania mające na celu doprowadzić odczyn gleby do optymalnego poziomu – np. zabieg wapnowania;
wzbogacanie gleby w naturalny sposób. - Stosowanie naturalnych i organicznych nawozów
Naturalne i organiczne nawozy są nieocenionym źródłem substancji organicznej, a także wzbogacają glebę w składniki odżywcze. Stosowanie na polu obornika w znaczący sposób poprawia jakość gleby. Przykładowo, nawiezienie pola 10 tonami obornika i jego późniejszy rozkład, dostarczy glebie:
- ok. 50 kg azotu;
- ok. 10 kg fosforu;
- ok. 60 kg potasu;
- ok. 30 kg wapna;
- ok. 10 kg magnezu.
Odtworzeniu substancji organicznej w glebie sprzyja też zabieg przeorywania słomy. Jest ona doskonałym źródłem węgla. Ze względu na nierównowagę węgla w stosunku do azotu w słomie oraz ryzyko wykorzystywania przez organizmy glebowe azotu z gleby przy rozkładzie słomy konieczne jest podczas zabiegu dodanie azotu np. w postaci mocznika.
Płodozmian i odpowiednie następstwo roślin
Uprawianie w tym samym miejscu jednej rośliny przez kilka lat z rzędu powoduje wyjałowienie gleby, jej erozję, zakwaszenie i zubożenie biologiczne. Dlatego niezwykle ważne jest stosowanie płodozmianu i robienie tego w prawidłowy sposób. Dzięki temu próchnica w glebie będzie utrzymywać się na stałym poziomie. W dobrym płodozmianie występuje duża bioróżnorodność gatunków roślin uprawianych po sobie. Na glebach lekkich powinno uprawiać się minimum 3 różne gatunki, a na ciężkich 4–5 gatunków roślin.
Rośliny w takim płodozmianie można podzielić na trzy grupy:
- rośliny, które wzbogacają glebę, np.:
- pastewne wieloletnie;
- strączkowe;
- międzyplony na zielony nawóz;
- rośliny okopowe, zubożające glebę:
- warzywa korzeniowe;
- kukurydza;
- rośliny neutralne:
- zboża;
- rośliny oleiste.
Bardzo ważne dla żyzności gleby są tzw. międzyplony. Dzięki nim zwiększa się zawartość próchnicy w glebie, a także jej aktywność biologiczna. Dobre efekty daje przyoranie międzyplonów w okresie wiosennym – rośliny przez zimę będą rosły w glebie, co uchroni ją przed utratą azotu oraz procesem erozji.
Przywrócenie optymalnego pH gleby przez zabieg wapnowania
Zakwaszone gleby nie sprzyjają wzrostowi roślin. Tylko niektóre gatunki radzą sobie w takich warunkach. Zbyt kwaśny odczyn powoduje także, że rośliny nie są w stanie przyjmować z niej składników odżywczych, a co za tym idzie – nie mogą prawidłowo rosnąć. Dlatego nieodzownym zabiegiem rolniczym w takich sytuacjach jest wapnowanie gleby. Należy pamiętać, że proces wapnowania jest procesem wieloletnim, a nie jednorazowym. Dzięki niemu można przywrócić jej prawidłowe pH i odzyskanie przez rośliny zdolności do przyswajania składników pokarmowych z gleby.
Dawkowanie wapna dobiera się do rodzaju gleby i wymagań roślin, które mają rosnąć na danym terenie. Najlepszym czasem na zabieg wapnowania jest jesień lub wiosna. Na jesieni można wapnować glebę po zebraniu plonów, natomiast w okresie wiosennym trzeba wapnować glebę minimum na miesiąc przed planowanym siewem lub sadzeniem roślin. Można to zrobić również pogłównie stosując wapno granulowane zarówno Polcalc III Generacji, jak i SuperMag.
Naturalne sposoby wzbogacania gleby
Do naturalnych sposobów wzbogacania gleby można zaliczyć:
- dodawanie do gleby preparatów wzbogacających ją w mikroflorę bakteryjną;
- stosowanie kwasów humusowych, które są składnikiem próchnicy glebowej;
- działania mające na celu zmniejszenie powierzchni użytków rolnych;
- stosowanie na polu obornika i gnojowicy;
- stosowanie nawozów zielonych w przedplonie i poplonie;
- wzbogacanie gleby kompostem.
