Co warto wiedzieć o roślinach jagodowych?
Do grupy roślin jagodowych zalicza się: truskawkę (Fragaria × ananassa Duchesne), malinę (Rubus idaeus L.), porzeczki (Ribes L.), agrest (Ribes uvacrispa L.), aronię (Aronia arbutifolia L.), bażynę czarną (Empetrum nigrum L.), borówkę (Vaccinium L.), w tym borówkę amerykańską (Vaccinium corymbosum L.), chruścinę jagodną (Arbutus unedo L.), jagodę kamczacką (Lonicera caerulea L.), poziomkę (Fragaria L.), winorośl (Vitis L.), żurawinę (Oxycoccus Hill.). To głównie krzewy owocowe, wyjątkiem są truskawka i poziomka (Pieniążek 1988).
Rośliny jagodowe do prawidłowego wzrostu i wysokiego plonowania wymagają gleb żyznych i lekko kwaśnych, tj. o pH 5,5–6,5. Wyjątek stanowią borówka i żurawina, które powinny być uprawiane na glebach o pH 3,5–4,0 (Ryc. 1). Ponad 63% upraw roślin jagodowych jest zlokalizowanych w czterech województwach – lubelskim (46407 ha), mazowieckim (29275 ha), łódzkim (9602 ha) i świętokrzyskim (7512 ha) (Rocznik Statystyczny Rolnictwo 2018). Na podanych obszarach udział gleb bardzo kwaśnych i kwaśnych wynosi od 36 do 55%. Najwięcej gleb kwaśnych występuje w województwie łódzkim – 55%, a najmniej w świętokrzyskim – 36% (Ryc. 2).
Ryc. 1 Optymalny odczyn gleby dla wzrostu roślin jagodowych
Ryc. 2 Procentowy udział gleb bardzo kwaśnych i kwaśnych w Polsce
Jak kwasowość gleb wpływa na jakość plonów roślin jagodowych?
Postępujące zakwaszenie polskich gleb jest procesem naturalnym związanym z położeniem geograficznym. Naturalne i związane z działalnością człowieka procesy corocznie powodują straty wapnia w glebie na poziomie co najmniej 140 kg CaO·ha-1, a w warunkach intensywnej uprawy i nawożenia (zwłaszcza azotowego) oraz w rejonach silnie zanieczyszczonych nawet powyżej 250 kg CaO·ha-1. Na neutralizację zakwaszającego działania 1 kg N potrzeba co najmniej 1,0–1,5 kg CaO. Z dostępnych danych statystycznych wynika, że średnio na 1 kg azotu w Polsce stosuje się 0,67 kg wapna, dlatego wzrasta zakwaszenie gleb, szczególnie tych intensywnie użytkowanych m.in. przy uprawie roślin jagodowych (Rocznik Statystyczny Rolnictwo 2018). W glebach kwaśnych o pH 5,0 i niższym zwiększa się mobilność glinu, który powoduje zahamowanie wzrostu korzeni oraz działa fitotoksycznie na włośniki, powodując ich zamieranie (Ryc. 3).
Ryc.3 Wpływ jonów glinu na rozwój systemu korzeniowego roślin (Delhizei Ryan 1995)
Dlatego transport wody i soli mineralnych z roztworu glebowego do części nadziemnych roślin jagodowych jest ograniczony, co ostatecznie powoduje zmniejszenie plonu jagód. Ponadto korzenie są bardziej podatne na zakażenie, szczególnie patogenami. Duża koncentracja glinu w roztworze glebowym hamuje pobieranie oraz transport wapnia i magnezu. Wapń jako składnik ścian komórkowych pełni ważną funkcję w stabilizacji komórek, zapewniając jędrność tkanek.
Uszkodzenia ścian komórkowych spowodowane niedoborem wapnia są efektem działania pektynazy, która przenikając przez błony komórkowe, wchodzi w reakcję z pektyną i niszczy blaszkę środkową oddzielającą poszczególne komórki. W wyniku tego dochodzi do samorozkładu tkanek. Ich rozpad w procesie maceracji powoduje psucie się jagód (Wójcik 1998). Poszczególne gatunki roślin jagodowych różnią się wymaganiami dotyczącymi odczynu gleby (Ryc. 1). Z tego powodu przed założeniem plantacji roślin jagodowych należy wykonać analizę chemiczną gleby w akredytowanym laboratorium analitycznym. Uzyskane wyniki pozwolą na dobór optymalnych dawek nawozów mineralnych i wapna dla uprawianego gatunku roślin jagodowych. Szczególnie ważne jest prawidłowe wykonanie wapnowania gleby przed założeniem plantacji. Stosuje się wówczas wapno Kujawit w dawce zgodnej z zaleceniami wydanymi przez akredytowane laboratoria, np. Okręgowe Stacje Chemiczno-Rolnicze (OSCHR).
Tab. 1 Maksymalne dawki nawozów wapniowych stosowane jednorazowo na plantacji roślin jagodowych (Sadowski i inni, 1990)
Wapnowanie roślin jagodowych – preparaty
Zastosowane w okresie jesiennym wapno powinno zostać dokładnie wymieszane z warstwą orną gleby. Zabieg ten jest szczególnie ważny, ponieważ przez kilka lat od założenia wieloletniej plantacji roślin jagodowych nie wykonuje się orki, która na glebach ornych przywraca na powierzchnię składniki pokarmowe wymyte do niższych warstw przez wodę. Zastosowana dawka wapna Kujawit powinna podnieść odczyn gleby do górnego optymalnego poziomu dla danego gatunku rośliny jagodowej.
W przypadku większości roślin należących do tej grupy to odczyn lekko kwaśny, a nawet obojętny. Wyjątkiem są borówka i żurawina, które wymagają gleb kwaśnych o pHKCl 3,5–4,0 (Ryc.1). W kolejnych latach uprawy roślin jagodowych w przypadku nadmiernego zakwaszenia gleby stosujemy nawożenie pogłówne w pasie herbicydowym. Po zbiorach owoców należy zastosować pogłównie węglanowe wapno granulowane Polcalc III Generacji lub – w razie stwierdzenia niskiej zawartości magnezu w glebie – granulowane węglanowe wapno magnezowe SuperMag.
Wielkości zastosowanych dawek granulowanych nawozów wapniowych produkowanych przez Polcalc Nawozy Wapniowe Sp. z o. o. zależą m.in. od: rodzaju gleby, ilości opadów atmosferycznych i dostarczonej wody w nawadnianiu kropelkowym, odczynu gleby w uprawie rośliny jagodowej, zastosowanych dawek nawozów azotowych i zebranego plonu owoców. Orientacyjne roczne dawki węglanowego wapna granulowanego Polcalc III Generacji oraz granulowanego węglanowego wapna magnezowego SuperMag powinny wynosić ok. 600–1000 kg·ha-1. Nawozy te można stosować od wiosny do późnej jesieni. Nie należy ich używać bezpośrednio przed i po aplikacji nawozów mineralnych zawierających fosfor oraz azot w formie amonowej lub amidowej, a także nawozów naturalnych: obornika, gnojówki, gnojowicy. Zalecana przerwa między tymi zabiegami wynosi co najmniej 3–4 tygodnie.
Wapnowanie powoduje podwyższenie odczynu gleby (co przyczynia się do wzrostu przyswajalności makropierwiastków pobieranych przez rośliny) i wzrost aktywności biologicznej gleby oraz stymuluje rozwój korzeni roślin uprawnych. To z kolei prowadzi do zwiększenia plonowania. Wykazano jednak, że zabieg ten ogranicza przyswajalność niektórych mikropierwiastków (Ryc. 4, Ryc. 5).
Ryc. 4 Wpływ odczynu gleby na efektywność pobierania makroskładników przez rośliny (Hałubowicz-Kliza 2006)
Ryc. 5 Wpływ pH gleby na przyswajalność pierwiastków dla roślin (Kopcewicz i in. 2007)
Granulowane nawozy wapienne dostarczane przez Polcalc Nawozy Wapniowe Sp. z o. o. są produkowane z rozdrobnionej mączki wapiennej Polcalc III Generacji lub dolomitowej SuperMag, przy czym 50% cząstek ma średnicę mniejszą niż 0,02 mm. Stopień rozdrobnienia mączki wpływa na aktywność chemiczną i szybkość rozpuszczania w środowisku glebowym. Im więcej frakcji pylistej zawiera nawóz, tym większa jego powierzchnia reakcji z roztworami glebowymi. Mączki poddawane są procesowi granulacji, a uzyskane granule nawozów Polcalc III Generacji i SuperMag mają wielkości 2–8 mm.
Na nawozy produkowane przez Polcalc Nawozy Wapniowe Sp. z o. o. rolnicy mogą uzyskać dopłaty z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w ramach programu pt: „Ogólnopolski program regeneracji środowiskowej gleb poprzez ich wapnowanie”.
Informacje o dystrybutorach granulowanych nawozów wapniowych Polcalc III Generacji oraz SuperMag produkowanych przez Polcalc Nawozy Wapniowe Sp. z o. o. mogą Państwo uzyskać telefonicznie – 880-880-801.
Dane statystyczne z Głównego Urzędu Statystycznego do pobrania: https://stat.gov.pl/download/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultaktualnosci/5515/6/12/1/rocznik_statystyczny_rolnictwa_2018.pdf
Dane statystyczne z Głównego Urzędu Statystycznego do pobrania: https://stat.gov.pl/download/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultaktualnosci/5515/6/12/1/rocznik_statystyczny_rolnictwa_2018.pdf
