Rodzaje uprawy bezorkowej
W uprawie bezorkowej wyróżnia się dwa rodzaje uprawy gleby: siew bezpośredni oraz uprawę pasową, czyli tzw. strip-till:
- siew bezpośredni polega na tym, że gleba rozcinana jest na pewnym odcinku w delikatny sposób, a następnie wysiewa się na niej nasiona;
- w uprawie pasowej, nazywanej również strip-till, agregat spulchnia pas ziemi, który ma szerokość około 15–20 cm. Na tym odcinku wysiewa się nasiona.
Oba rodzaje uprawy bezorkowej przyczyniają się do zmniejszenia ilości przejazdów, jakie wykonuje się ciągnikiem na polu. To oszczędność zarówno czasu, jak i paliwa.
Uprawa bezorkowa – zalety
Najważniejsze zalety uprawy bezorkowej gleby to:
- mniejszy nakład czasu i pracy na polu;
- zoptymalizowanie terminów siewów;
- mniejsze zużycie paliwa;
- ponoszenie mniejszych kosztów związanych z utrzymaniem maszyn;
- mniejsza ilość spalin i dwutlenku węgla uwalnianych do atmosfery;
- lepsza struktura gleby;
- większa zawartość substancji organicznej w powierzchniowej warstwie gleby;
- brak zjawiska przesuszania i wietrzenia gleby, a co za tym idzie – ograniczenie erozji powietrznej i wodnej;
- lepsza jakość życia biologicznego i mikrobiologicznego w glebie.
Uprawa bezorkowa – wady
Uprawa bezorkowa, poza licznymi zaletami, ma również pewne wady. Należą do nich głównie:
- mniejsze plony niż przy uprawie z tradycyjną orką;
- większe zachwaszczenie wokół roślin uprawnych;
- konieczność stosowania większych ilości herbicydów zwalczających chwasty;
- większa ilość szkodników roślin;
- nadmierne ubicie gleby sprzyjające jej zakwaszeniu;
- konieczność wymiany sprzętu w gospodarstwie na taki, który umożliwia przeprowadzenie zabiegów spulchniania gleby;
- gorsze pobieranie wody i składników odżywczych z gleby przez rośliny;
- większe ryzyko porażenia roślin chorobami grzybowymi.
Jak zacząć? Uprawa bezorkowa krok po kroku
Uprawa bezorkowa określana jest także jako uprawa uproszczona lub zredukowana. Polega na ograniczeniu liczby zabiegów związanych z uprawą pola. W systemie bezpłużnym spulchnia się i miesza wierzchnią warstwę gleby. Nie ma konieczności jej odwracania. Pracę pługa wykonują tutaj dżdżownice i inne organizmy, które żyją w ziemi – spulchniają i napowietrzają glebę, dzięki czemu staje się ona żyźniejsza.
Do prac polowych w uprawie bezorkowej wykorzystuje się takie maszyny rolnicze jak kultywatory, brony talerzowe, spulchniacze oraz nowoczesne maszyny, do których należą agregaty uprawowe. Dzięki nim możliwa jest płytka uprawa roślin.
Bezorkowa uprawa powinna utworzyć na powierzchni ziemi jednolitą warstwę. Musi ona być stworzona z gleby wymieszanej ze słomą i resztkami, które pozostały po żniwach. Aby gleba miała prawidłowy odczyn pH i rośliny mogły w niej zdrowo rosnąć, konieczne jest przeprowadzenie zabiegu wapnowania.
Rola wapnowania w bezorkowej uprawie gleby
W Polsce coraz częściej stosowane są systemy uprawy bezorkowej. Przyczyniają się one do zmniejszenia pracochłonności produkcji roślinnej, ograniczenia strat wody, a także polepszenia struktury gleb poprzez zwiększenie zawartości materii organicznej (próchnicy). Warto przypomnieć też, że w porównaniu do upraw tradycyjnych (z zastosowaniem pługa) w uproszczonej uprawie roli i siewie bezpośrednim akumulacja resztek roślinnych powoduje znaczące zwiększenie koncentracji P, K i Mg w powierzchniowej warstwie gleby (Blecharczyk i in. 2007; Kraska 2011). Pobór i wykorzystanie przez rośliny makropierwiastków zawartych w warstwie ornej gleby jest jednocześnie ściśle uzależnione od rozpuszczalności w roztworze glebowym. Należy jednak pamiętać, że proces pobierania pierwiastków z gleby w znacznym stopniu zależy od jej odczyny (pH gleby).
Gleby Polski są w różnym stopniu zakwaszone (Ryc. 1.), dlatego utrzymanie ich we właściwej agrokulturze wymaga dbałości o prawidłowy odczyn. To szczególnie istotne w przypadku systemów uprawy bezorkowej, które wykazują naturalną tendencję do podwyższonej kwasowości warstwy powierzchniowej gleby (Małecka i in. 2012). W przypadku upraw bezorkowych niskie pH gleby wymusza przedsiewne zastosowanie granulowanego wapna węglanowego Polcalc III Generacji lub granulowanego wapna magnezowego SuperMag (Ryc. 2) w dawce od 500 do 1000 kg∙ha-1 (zależnie od odczynu gleby oraz gatunku wysiewanej rośliny).
Ryc. 1. Struktura odczynu gleb w poszczególnych województwach
Ryc. 2. Granulowane nawozy wapniowe i wapniowo-magnezowe produkowane przez Polcalc Nawozy Wapniowe Sp. z o.o.
W przypadku uprawy bezorkowej gleb bardzo kwaśnych zabieg wapnowania powinien być dwuetapowy. Najpierw należy zastosować wapno węglanowe pyliste Kujawit w dawce 2–3,5 t∙ha-1, a dopiero po siewie roślin podać drugą dawkę granulowanego środka wapnującego, np. Polcalc III Generacji lub SuperMag w dawce od 500 do 1000 kg∙ha-1. W przypadku gleb lekko kwaśnych powinno się zastosować Polcalc III Generacji lub SuperMag pogłównie, po wschodach roślin. Dawkę wapna uzależnia się wówczas od uprawianego gatunku. Ustalenie optymalnego odczynu gleby właściwego dla danej rośliny pozwala na zmniejszenie kosztów nawożenia przy jednoczesnym uzyskaniu wysokiego plonu (Tab. 1).
