Wapnowanie, a wzrost opłacalności produkcji pszenicy

Wapnowanie gleby to jeden z podstawowych zabiegów agrotechnicznych, których nie można zaniechać w uprawie pszenicy, gdyż znacząco wpływa na jej opłacalność. Szczególnie dobrze jest to widoczne przypadku gleb kwaśnych i bardzo kwaśnych gdzie różnice w wysokości plonu mogą sięgać nawet 30 proc. Jak więc regulacja odczynu pH korzystnie na wynik finansowy w produkcji?

Konsekwencje niskiego odczynu gleb w Polsce

Większość upraw w Polsce zmaga się z problemem zakwaszenia gleb. Zgodnie z danymi Krajowego Raportu o Stanie Gruntów Rolnych z 2022 roku, ponad połowa gruntów ornych w kraju, aż 58,2 proc., wykazuje odczyn kwaśny lub bardzo kwaśny.

Wiele roślin uprawnych, w tym pszenica, reaguje bardzo wyraźnie na odczyn gleby spadkiem lub zrostem plonowania. Badania przeprowadzone przez Witek (1979) bardzo dobrze ilustrują tą zależność (tab. 1). Zbożami najsilniej reagującymi na niskie pH gleby są pszenica i jęczmień, co również potwierdzają Hołubowicz-Kliza i in. (2011).

Pszenica uprawiana na glebach kwaśnych wykazuje znacząco ograniczony potencjał plonowania. Wynika to między innymi z podwyższonego stężenia toksycznych jonów metali – manganu i glinu. Jony te zakłócają pobieranie składników pokarmowych, hamują rozwój systemu korzeniowego roślin oraz ograniczają produktywność ich kłosa.

Tabela 1 Plonowanie wybranych gatunków zbóż w zależności od odczynu gleby (Witek, 1979)

Wapnowanie gleby, a plonowanie pszenicy

Jednym z najistotniejszych czynników wpływających na jakość gleby oraz pobieranie przez rośliny makro- i mikroelementów jest jej odczyn. Wapnowanie gleby, dopasowane do wymagań pszenicy, zapewnia roślinom optymalne warunki do wzrostu i rozwoju, które bezpośrednio przekładają się na wysokość i jakość plonu. Podniesienie odczynu gleby poprzez wapnowanie, może przyczynić się do zwyżki plonu pszenicy nawet o 30 proc. (Deja i Rymarczyk, 2018). Zwiększona wysokość plonu jest w stanie pokryć koszt zakupu i zastosowania wapna.

Wapnowanie gleby – inne korzyści

Poza ograniczeniem zakwaszenia, stosowanie nawozów wapniowych oraz magnezowo-wapniowych, takich jak Polcalc III Generacji® lub Polcalc Magnez Plus, zwiększa aktywność mikrobiologiczną gleb. Poprawia to ich żyzność i ogranicza rozwój patogenów, co z kolei przekłada się na zmniejszoną potrzebę stosowania środków ochrony roślin. Przykładem są larwy sprężykowatych szczególnie licznie szczególnie licznie występują w glebach o pH od 5 do 6. Podobnie patogen grzybowy Rhizoctonia solani, powodujący zgniliznę korzeni, preferuje gleby o odczynie od 4,5 do 6,5.

FAQ – wapnowanie a opłacalność uprawy pszenicy

1. Czy wapnowanie jest opłacalne przy średnich plonach pszenicy?
Tak. Nawet przy średnich plonach wzrost wydajności po wapnowaniu może zrekompensować koszty zabiegu, zwłaszcza na glebach kwaśnych, gdzie plon może wzrosnąć o kilkanaście do kilkudziesięciu procent.

2. Jak często należy wapnować glebę pod pszenicę?
Zaleca się wykonywać wapnowanie co 4–5 lat, ale częstotliwość zależy od rodzaju gleby, jej pH oraz stosowanej technologii uprawy. Warto regularnie badać odczyn gleby, by precyzyjnie zaplanować zabieg.

3. Czy wapnowanie wpływa tylko na plon pszenicy?
Nie. Wapnowanie poprawia ogólną strukturę i żyzność gleby, co korzystnie wpływa także na inne uprawy następujące po pszenicy w płodozmianie.

4. Jakie wapno wybrać do pszenicy – wapno tlenkowe czy węglanowe?
W przypadku pszenicy na glebach lekkich bezpieczniejsze będzie wapno węglanowe, np. granulowane nawozy wapniowe lub wapniowo-magnezowe, które działają łagodniej i są łatwiejsze w aplikacji.

5. Czy nadmiar wapna może zaszkodzić pszenicy?
Tak, nadmierne podniesienie pH (powyżej 7) może utrudnić dostępność niektórych mikroelementów, np. boru czy manganu. Dlatego wapnowanie powinno być oparte na aktualnych wynikach analizy gleby.

6. Kiedy najlepiej przeprowadzić wapnowanie pola pod pszenicę?
Optymalny czas to okres po zbiorach przedplonu, czyli późne lato lub wczesna jesień. Wapno zdąży się wówczas przereagować z glebą przed siewem pszenicy ozimej.

7. Czy wapnowanie wpływa na zużycie nawozów mineralnych?
Tak. Po regulacji pH poprawia się przyswajalność składników pokarmowych, co często pozwala ograniczyć dawki niektórych nawozów NPK, zwłaszcza fosforowych.

8. Dlaczego pszenica silnie reaguje na kwaśny odczyn gleby?
Pszenica ma stosunkowo wysokie wymagania glebowe i wrażliwy system korzeniowy. W kwaśnym środowisku występują toksyczne jony glinu i manganu, które utrudniają rozwój korzeni oraz ograniczają pobieranie składników pokarmowych.

9. Jakie są objawy zbyt kwaśnej gleby w łanie pszenicy?
Objawy to m.in. osłabiony wzrost, płytki system korzeniowy, mniejsza obsada kłosów, opóźnione krzewienie oraz charakterystyczne przebarwienia liści spowodowane niedoborem składników.

10. Czy wapnowanie jest równie ważne na glebach średnich i ciężkich?
Tak, choć gleby cięższe wolniej tracą wapń, również mogą ulec zakwaszeniu w wyniku intensywnego nawożenia azotowego. W takich warunkach regularne wapnowanie zapewnia stabilne pH i optymalne warunki dla pszenicy.

Bibliografia

Deja D., Rymarczyk M. 2018. Analiza gleby i wapnowanie. Karniowice: MODR

Pietr S. J., Krysztoforski M. 2022. Krajowy raport o stanie gruntów rolnych w Polsce: zakwaszenie gleb oraz ich regeneracja poprzez wapnowanie-stan obecny i propozycje systemowych rozwiązań. Wydanie II–Kraków 2022. Kraków-Brwinów: CDR.

Hołubowicz-Kliza G., Jadczyszyn T.,Sułek A. (2021). Poradnik wapnowania gleb gruntów ornych. Wydawnictwo IUNG-PIB.

Witek T. (1979). Wpływ jakości gleby na plonowanie roślin uprawnych. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych, 224.