Zgodnie z danymi zawartymi w „Krajowym raporcie o stanie gruntów rolnych w Polsce” z 2022 roku, blisko 60 proc. gleb wykazuje odczyn kwaśny lub bardzo kwaśny. W związku z tak powszechnym zakwaszeniem gleb, wapnowanie powinno stanowić fundament strategii nawożenia w większości polskich gospodarstw rolnych. Do tego celu szczególnie polecane jest wapno granulowane, które dzięki swojej formie jest łatwe w aplikacji i zapewnia równomierne rozprowadzenie na polu, a przy tym szybko i efektywnie odkwasza glebę. Warunkiem jest jednak wysoka jakość wapna granulowanego, ponieważ tylko wapno najwyższej jakości stanowi gwarancję uzyskania pożądanego efektu na polu.
Co to znaczy, że gleba jest kwaśna i jak to wpływa na uprawy?
Jednym z najistotniejszych czynników wpływających na jakość gleby jest jej odczyn, który determinuje dostępność składników odżywczych dla roślin. Optymalne pH dla większości gatunków roślin mieści się w przedziale od 5,6 do 7,5 – od lekko kwaśnego do obojętnego. Na glebach o odczynie kwaśnym, tj. pH poniżej 5,5 można zaobserwować zwiększoną aktywność glinu i manganu, których nadmierne stężenia hamują rozwój systemu korzeniowego roślin. W konsekwencji rośliny rosną wolniej, są mniejsze i bardziej podatne na suszę oraz ataki agrofagów.
Gleby klimatu umiarkowanego często są ubogie w wapń i mają tendencję do zakwaszania. Jest to zjawisko naturalne, wynikające z warunków klimatycznych i jakości gleb, a także z działalności człowieka. Ze względu na polodowcowe pochodzenie, większość gleb w Polsce jest silnie lub umiarkowanie zakwaszona i charakteryzuje się niską zdolnością retencji wody. Kwaśne deszcze oraz intensywna produkcja rolnicza, poprzez wynoszenie wapna wraz z plonami i stosowanie nawozów zakwaszających, potęgują skalę tego zjawiska.
Przeczytaj: Wapnowanie gleby – dlaczego jest niezbędne dla zdrowych upraw?
Co to jest wapno granulowane?
Według szacunków podanych w ekspertyzie z 2023 roku poświęconej możliwościom i barierom wykorzystania wapnowania gleb do podniesienia wydajności produkcji rolnej (patrz: bibliografia), roczny ubytek CaO na gruntach rolnych może sięgać nawet 450 kg/ha. Prowadzi to do postępującego zakwaszenia gleb. Aby przeciwdziałać temu zjawisku, zaleca się stosowanie nawozów odkwaszających, takich jak wapno granulowane.
Wapno granulowane to popularny i łatwy w użyciu nawóz, wytwarzany z granulowanej mączki wapiennej pochodzenia kredowego lub jurajskiego. Dobrej jakości wapno granulowane powinno zawierać około 90 proc. CaCO₃, co odpowiada 50-55 proc. CaO. Jakość wapna granulowanego zależy od starannego i dokładnego rozdrobnienia mączki wapiennej użytej do jego produkcji.
Najwyższej jakości produkty charakteryzują się tym, że 85 proc. cząsteczek mączki wapiennej ma wielkość poniżej 90 µm, zaś 45 proc. poniżej 20 µm. Tak drobno zmielona mączka wapienna zapewnia dużą powierzchnię kontaktu nawozu z glebą, co przekłada się na jego szybkie i skuteczne działanie. Wapno granulowane dostępne jest w różnych frakcjach. Ważne jest, aby w obrębie danej frakcji różnice w wielkości uziarnienia nie były zbyt duże, gdyż może mieć to negatywny wpływ na precyzję wysiewu. Uziarnienie w przedziale od 2 mm do 8 mm zapewnia równomierny wysiew wapna granulowanego na polu.
Jakie są zalety wapna granulowanego w porównaniu do innych form wapna nawozowego?
Nawozy wapniowe stosowane w rolnictwie występują w dwóch głównych formach: sypkiej (pylistnej) i granulowanej. Polscy producenci rolni chętnie sięgają po wapno w formie granulowanej.
Wapno granulowane wyróżnia się łatwiejszą i bardziej równomierną aplikacją oraz redukcją pylenia w porównaniu z tradycyjnym, pylistymi odpowiednikami.
Rozdrobniona mączka wapienna jurajska, wykorzystywana do produkcji wapna granulowanego węglanowego POLCALC III GENERACJI® < SPRAWDŹ, osiąga reaktywność na poziomie 99 proc. pozwalając na natychmiastowe odkwaszanie gleby. Wapno granulowane można stosować pogłównie, posiewnie, przedsiewnie oraz wprost na użytki zielone w celu podniesienia ich wydajności.
Jak stosować wapno granulowane, aby osiągnąć najlepsze efekty na polu?
Przed zastosowaniem wapna granulowanego zaleca się określenie kategorii agronomicznej gleby oraz wykonanie jej analizy chemicznej. Analiza pozwala na precyzyjne określenie pH gleby oraz identyfikację ewentualnych niedoborów składników odżywczych. Dzięki temu można dokładnie ustalić, jakie dawki CaO są niezbędne, aby poprawić kondycję gleby i zapewnić optymalne warunki dla wzrostu roślin uprawnych.
Aktualnie zalecane dawki CaO na gruntach ornych w zależności od kategorii agrotechnicznej gleb zostały opisane w poradniku pt. Zasady ustalania dawek wapna w doradztwie nawozowym , który został opublikowany na stronie internetowej Instytutu Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – Państwowego Instytutu Badawczego (tab.1).
Należy pamiętać, że efekty wapnowania są zmienne w czasie. Bezpośrednio po zastosowaniu nawozów wapniowych kwasowość gleby ulega obniżeniu. Jednak w kolejnych latach, w zależności od kategorii agronomicznej gleba będzie ulegać stopniowemu zakwaszeniu. W związku z tym, zaleca się systematyczne, najlepiej coroczne, monitorowanie potrzeb wapnowania. Zobacz, jakie są podstawy wapnowania.
| pH gleby | Zalecana dawka CaO [t/ha] | |||
| Gleby bardzo lekkie | Gleby lekkie | Gleby średnie | Gleby ciężkie | |
| 5,0 | 0,2 | 1,8 | 4,2 | 4,8 |
| 4,9 | 0,5 | 2,1 | 4,4 | 5,1 |
| 4,8 | 0,8 | 2,3 | 4,8 | 5,4 |
| 4,7 | 1,0 | 2,6 | 5,0 | 5,7 |
| 4,6 | 1,3 | 2,9 | 5,4 | 5,8 |
| 4,5 | 1,6 | 3,1 | 5,8 | 6,0 |
| 4,4 | 1,8 | 3,4 | 6,2 | 7,0 |
| 4,3 | 2,0 | 4,5 | 6,4 | 7,5 |
| 4,2 | 2,2 | 4,7 | 6,6 | 8,0 |
| 4,1 | 2,4 | 5,5 | 7,0 | 9,0 |
| 4,0 | 2,8 | 5,9 | 7,4 | 9,8 |
| 3,9 | 3,1 | 6,3 | 7,8 | 10,8 |
Na co zwrócić uwagę przy zakupie wapna granulowanego?
Przy zakupie wapna granulowanego przede wszystkim należy zwrócić uwagę na jego skład chemiczny oraz jakość surowca. Na rynku dostępne są granulowane wapna węglanowe oraz wapna magnezowe, których zastosowanie jest szczególnie korzystne na glebach ubogich w ten pierwiastek.
Produkty najwyższej jakości, takie jak POLCALC III GENERACJI®, powinny pochodzić z silnie rozdrobnionych mączek wapiennych i odznaczać się wysoką reaktywnością oraz bardzo dobrą rozpuszczalnością w wodzie. POLCALC III GENERACJI® charakteryzuje się wysoką zawartością przeliczeniową tlenku wapna, która wynosi aż 52 proc. CaO w suchej masie.
Dodatkowo przy zakupie wapna nawozowego granulowanego istotną rolę odgrywają certyfikaty i atesty, które gwarantują wysoką jakość produktu, a tym samym efektywne wapnowanie i bezpieczeństwo stosowania.
Bibliografia
- Jadczyszyn T., Lipiński W. 2022. Zasady Ustalania Dawek Wapna w Doradztwie Nawozowym. Nowe Zalecenia w Zakresie Wapnowania Gleb Gruntów Ornych i Trwałych Użytków Zielonych; IUNG PIB: Puławy, Poland.
- Nicia P., Dacko M., Janus J., Kowalik T., Paluch Ł., Pijanowski J. M., Płonka A., Wojewodzic T., Zadrożny P. 2023. Możliwości i bariery wykorzystania wapnowania gleb do poprawy efektywności ekonomicznej produkcji rolnej oraz ograniczania eutrofizacji wód powierzchniowych. Ekspertyza wykonana w ramach operacji: Możliwości i bariery wykorzystania wapnowania gleb do poprawy efektywności ekonomicznej produkcji rolnej oraz ograniczenia eutrofizacji wód powierzchniowych. Umowa nr: KSOW/6/2022/079. Kraków: UR.
- Pietr S. J., Krysztoforski M. 2022. Krajowy raport o stanie gruntów rolnych w Polsce: zakwaszenie gleb oraz ich regeneracja poprzez wapnowanie-stan obecny i propozycje systemowych rozwiązań. Wydanie II–Kraków 2022. Kraków-Brwinów: CDR.
