Pszenica ozima i jara – wymagania glebowe, terminy siewu i nawożenie

Opublikowano: 2022-08-10 / Data ostatniej aktualizacji: 2025-06-20

Pszenica – wymagania glebowe i pokarmowe

Pszenica to zboże o wysokich wymaganiach glebowych. Aby uzyskać dobre plony, konieczne jest zapewnienie jej odpowiedniego stanowiska. Najlepiej sprawdzają się gleby średnie i ciężkie, bogate w próchnicę, o uregulowanych stosunkach wodnych. Optymalne pH gleby dla pszenicy mieści się w przedziale 6,0–6,8, co oznacza, że wiele polskich gleb wymaga uprzedniego wapnowania. Warto pamiętać, że pszenica bardzo słabo plonuje na glebach o pH poniżej 5,0. Zakwaszenie ogranicza przyswajanie kluczowych składników pokarmowych.

Najlepszym rozwiązaniem dla przywrócenia odpowiedniego pH i jednoczesnego uzupełnienia niedoborów magnezu jest zastosowanie wapna magnezowego granulowanego, np. POLCALC Magnez PLUS <  SPRAWDŹ. W przypadku gdy zawartość magnezu w glebie jest odpowiednia, można sięgnąć po klasyczne wapno węglanowe.

Niedobory wapnia i magnezu w pszenicy

Niedobór wapnia w pszenicy może prowadzić do zahamowania wzrostu systemu korzeniowego, osłabienia łodyg i gorszego pobierania innych składników odżywczych. Z kolei niedobór magnezu objawia się chlorozą, tj. żółknięciem między nerwami liści, co skutkuje pogorszeniem procesu fotosyntezy i spadkiem plonowania.

Dlatego tak istotne jest regularne analizowanie składu gleby i reagowanie odpowiednim nawożeniem wapniowo-magnezowym. Zbyt niskie pH ogranicza również dostępność fosforu, siarki, potasu i mikroelementów, co przekłada się bezpośrednio na kondycję i plon pszenicy.

Kiedy sieje się pszenicę jara i ozimą?

Terminy siewu pszenicy są kluczowe dla prawidłowego rozwoju roślin i uzyskania wysokich plonów. Wyróżnia się dwa podstawowe rodzaje pszenicy: jarą i ozimą, które różnią się zarówno terminem siewu, jak i wymaganiami uprawowymi.

Kiedy sieje się pszenicę jarą?

Pszenicę jarą sieje się bardzo wczesną wiosną, gdy tylko pozwalają na to warunki pogodowe i wilgotność gleby. Najczęściej przypada to na okres od połowy marca do początku kwietnia, w zależności od regionu Polski i temperatury gleby (optymalnie powyżej 2-3°C).

Wczesny siew umożliwia roślinie wykorzystanie zasobów wody zgromadzonej w glebie po zimie oraz lepsze ukorzenienie przed okresem wzmożonego wzrostu. Opóźnienie siewu pszenicy jarej prowadzi do słabszego krzewienia i mniejszej liczby ziaren w kłosie.

Kiedy sieje się pszenicę ozimą?

Pszenica ozima wymaga wysiewu jesienią, w okresie od 15 września do 10 października, w zależności od strefy klimatycznej. Na wschodzie Polski siewy rozpoczyna się wcześniej, podczas gdy na zachodzie nieco później.

Zbyt wczesny siew może skutkować nadmiernym wzrostem roślin przed zimą i zwiększoną podatnością na choroby. Z kolei zbyt późny siew grozi słabym ukorzenieniem, co wpływa na gorsze przezimowanie i większe ryzyko wymarznięcia.

Nawożenie pszenicy ozimej – przedsiewne i wiosenne

Aby pszenica ozima mogła prawidłowo się rozwijać i wytworzyć wysoki plon, konieczne jest odpowiednie przygotowanie stanowiska, w tym przedsiewne nawożenie pszenicy ozimej, a także dostarczenie składników pokarmowych na wiosnę – w fazach intensywnego wzrostu.

Przedsiewne nawożenie pszenicy ozimej

Przed siewem najczęściej stosuje się fosfor i potas – składniki niezbędne do rozwoju systemu korzeniowego i budowy biomasy. Fosfor można podać w postaci fosforu chronionego lub jako klasyczny superfosfat. Potas dzieli się zwykle na dwie dawki: połowa jesienią, druga połowa wiosną.

W tym okresie należy również zadbać o odpowiedni odczyn gleby. Jeśli pH jest zbyt niskie, warto zastosować wapno granulowane na pszenicę, takie jak POLCALC Magnez PLUS, które jednocześnie uzupełnia niedobory magnezu. Dzięki temu roślina lepiej wykorzysta składniki pokarmowe zawarte w glebie i nawozach mineralnych.

Jaki nawóz na pszenicę wiosną?

Wiosną kluczowe znaczenie ma dostarczenie azotu, który odpowiada za intensywny wzrost roślin i rozwój kłosa. W przypadku pszenicy ozimej azot stosuje się najczęściej w dwóch, a czasem nawet trzech dawkach:

• pierwsza dawka – tuż po ruszeniu wegetacji (marzec),
• druga dawka – w fazie krzewienia lub strzelania w źdźbło (kwiecień),
• trzecia dawka (opcjonalna) – w fazie liścia flagowego, jeżeli zakłada się intensywną produkcję ziarna wysokiej jakości.

Do azotu warto dodać również siarkę, która zwiększa efektywność jego przyswajania i poprawia zawartość białka w ziarnie.

Jako nawóz pod pszenicę ozimą na wiosnę polecane są formy łatwo dostępne dla roślin: saletra amonowa, RSM (roztwór saletrzano-mocznikowy) lub nawozy wieloskładnikowe z siarką i mikroelementami.

Nawożenie pszenicy jarej – jakie nawozy warto stosować?

Pszenica jara ma krótszy okres wegetacyjny niż ozima, dlatego prawidłowe nawożenie od samego początku jest kluczowe dla jej plonowania. Dobór składników i ich dawkowanie powinno być dostosowane do zasobności gleby, którą najlepiej ocenić na podstawie analizy laboratoryjnej.

Jaki nawóz pod pszenicę jarą?

Nawóz pod pszenicę jarą stosuje się głównie przedsiewnie, zwłaszcza w przypadku azotu, który stanowi podstawę nawożenia tego gatunku. Przyjmuje się, że:

• 80 proc. dawki azotu podaje się przedsiewnie, przed wysiewem nasion
• 20 proc. dawki azotu – pogłównie, w fazie liścia podflagowego.

Taki podział umożliwia optymalne wykorzystanie azotu przez roślinę i poprawia jakość ziarna. Do nawożenia przedsiewnego najlepiej nadają się formy wolno działające, jak np. mocznik z inhibitorem ureazy lub nawozy wieloskładnikowe z azotem, fosforem i potasem.

Nawożenie pszenicy jarej mikro- i makroelementami

Oprócz makroskładników (NPK), ważne jest również dostarczenie pszenicy jarej mikroelementów, takich jak miedź, mangan, żelazo, cynk, molibden i bor. Najlepszy czas na nawożenie dolistne tymi pierwiastkami to faza krzewienia, ponieważ wpływają one na rozwój łodygi i systemu korzeniowego.

Siarka to kolejny istotny pierwiastek, zwłaszcza gdy nawożenie opiera się na azocie, jej obecność zwiększa przyswajalność azotu i poprawia zawartość białka w ziarnie.

Czy można siać pszenicę po pszenicy?

W praktyce rolniczej często pojawia się pytanie: czy można siać pszenicę po pszenicy? Odpowiedź brzmi: tak, jest to możliwe. Jednak taka decyzja wiąże się z pewnymi zagrożeniami i wymaga odpowiednich działań zapobiegawczych.

Zagrożenia związane z uprawą pszenicy w monokulturze

Uprawa pszenicy po pszenicy, czyli tzw. monokultura zbożowa, zwiększa ryzyko:

• rozwoju chorób grzybowych, takich jak fuzarioza, septorioza czy łamliwość źdźbła
• pojawienia się szkodników specyficznych dla zbóż
• osłabienia gleby i zmniejszenia dostępności składników pokarmowych
• wzrostu zachwaszczenia i trudności z utrzymaniem dobrej struktury gleby

Kiedy warto unikać siewu po pszenicy?

Zaleca się unikać uprawy pszenicy na tym samym polu częściej niż co 2-3 lata. W miarę możliwości należy stosować płodozmian, czyli następstwo różnych gatunków roślin. Płodozmian, to jeden z podstawowych warunków zachowania zdrowej gleby i wysokiej jakości plonów.

Jeśli jednak nie ma możliwości zastosowania płodozmianu, warto:

• wybrać odmiany pszenicy bardziej odporne na choroby
• zadbać o wapnowanie i nawożenie regeneracyjne gleby, np. preparatami magnezowo-wapniowymi, takimi jak POLCALC Magnez PLUS
• starannie przyorać resztki pożniwne i zadbać o odpowiednie przygotowanie stanowiska

Jak wapnować pole pod pszenicę?

Jednym z najważniejszych zabiegów przygotowawczych przed siewem pszenicy jest wapnowanie gleby. Ma ono na celu nie tylko podniesienie odczynu pH do optymalnego poziomu, ale także poprawę struktury gleby, aktywność mikroorganizmów oraz przyswajalność składników pokarmowych.

Optymalne pH dla pszenicy

Pszenica najlepiej rośnie na glebach o pH od 6,0 do 6,8. Przy niższym odczynie, poniżej 5,5, pogarsza się dostępność fosforu, potasu, magnezu, a także wielu mikroelementów. Skutkiem tego są zahamowania wzrostu, niedobory pokarmowe i słabsze plonowanie.

Wiele polskich gleb, zwłaszcza lekkich i intensywnie użytkowanych, wymaga regularnego wapnowania. Z tego względu warto wykonać analizę gleby co najmniej raz na 4 lata, a na glebach lekkich nawet co 2-3 lata.

Jakie wapno zastosować?

W przypadku uprawy pszenicy najlepsze rezultaty daje użycie wapna granulowanego, które łatwo się rozsiewa i szybko działa. Jeśli analiza gleby wykaże niedobór magnezu, warto sięgnąć po POLCALC Magnez PLUS – nawóz wapniowo-magnezowy o wysokiej reaktywności, dostępny w formie granulowanej.

Jeżeli gleba zawiera wystarczającą ilość magnezu, można zastosować wapno węglanowe, również w wersji granulowanej, np. POLCALC III GENERACJI® < SPRAWDŹ. Wapno nie tylko reguluje odczyn pH, ale też poprawia strukturę gleby i zwiększa efektywność nawożenia azotem.

Jak i kiedy wapnować?

Najlepszy moment na wapnowanie pszenicy to okres po zbiorach przedplonu, ale przed siewem, czyli lato lub wczesna jesień. Wapno należy wysiać równomiernie na całej powierzchni pola, a następnie wymieszać z glebą za pomocą kultywatora lub wykonać podorywkę i bronowanie.

Jeśli konieczne jest szybkie podniesienie pH lub uzupełnienie magnezu w trakcie sezonu, można zastosować wapno granulowane także pogłównie, choć należy unikać mieszania go z nawozami azotowymi w jednym zabiegu.

Jak uprawiać pszenicę krok po kroku?

Prawidłowa uprawa pszenicy to nie tylko kwestia odpowiedniego nawożenia i terminu siewu. Aby uzyskać wysokie plony, konieczne jest również zadbanie o stanowisko, strukturę gleby, wilgotność oraz rotację upraw.

Stanowisko i przygotowanie pola pod pszenicę

Pszenica najlepiej rośnie na stanowiskach słonecznych, osłoniętych od wiatru, z glebą średnią lub ciężką, dobrze zatrzymującą wodę. Przed siewem należy przeprowadzić:

• zbronowanie i wyrównanie pola
• analizę gleby pod kątem pH i zawartości składników odżywczych
• ewentualne wapnowanie, np. POLCALC Magnez PLUS lub POLCALC III GENERACJI®
• nawożenie przedsiewne – zależnie od potrzeb gleby i rodzaju pszenicy

Znaczenie wody i warunków pogodowych

Pszenica ma wysokie wymagania wodne, zwłaszcza:

• na początku wegetacji, w okresie wschodów i rozwoju korzenia
• w fazie strzelania w źdźbło
• w okresie kłoszenia i kwitnienia

Niedobory wody w tych fazach znacząco ograniczają plon. Dlatego ważne jest, aby w miarę możliwości nie siać pszenicy na glebach przesuszonych, piaszczystych lub bez dostępu do wilgoci po zimie.

Płodozmian i ochrona przed chorobami

Najlepszym przedplonem dla pszenicy są:

• buraki cukrowe
• ziemniaki
• bobik
• groch
• kukurydza na kiszonkę,
• rzepak i rośliny motylkowe

Unikaj siewu pszenicy po innym zbożu. Jeśli jednak jest to konieczne, wybierz odmiany odporne na choroby i zastosuj intensywną ochronę fungicydową oraz nawożenie regeneracyjne gleby.

Utrzymanie i pielęgnacja plantacji

W trakcie sezonu wegetacyjnego warto:

• kontrolować stan odżywienia roślin, np. poprzez analizę tkanek
• stosować dolistne nawożenie mikroelementami, takimi jak bor, miedź, mangan, cynk
• monitorować występowanie chorób grzybowych i szkodników
• zadbać o nawożenie w fazie liścia flagowego, to kluczowy moment dla rozwoju kłosa i jakości ziarna.

Najczęściej zadawane pytania (FAQ)

Kiedy sieje się pszenicę jarą?

Pszenicę jarą najlepiej siać bardzo wczesną wiosną, od połowy marca do początku kwietnia, w zależności od regionu i pogody. Wczesny siew pozwala wykorzystać zapasy wody pozimowej i sprzyja dobremu ukorzenieniu.

Kiedy sieje się pszenicę ozimą?

Pszenicę ozimą sieje się od 15 września do 10 października. Zbyt wczesny siew zwiększa podatność roślin na choroby, a zbyt późny ryzyko słabego przezimowania.

Jaki nawóz pod pszenicę jarą?

Pod pszenicę jarą najczęściej stosuje się nawozy azotowe przedsiewnie, 80 proc. dawki oraz pogłównie, 20 proc. dawki. Uzupełniająco można podać także fosfor, potas, siarkę i mikroelementy.

Jaki nawóz na pszenicę wiosną?

Wiosną najważniejsze jest nawożenie azotowe, szczególnie w fazie krzewienia i strzelania w źdźbło. Warto łączyć azot z siarką, aby zwiększyć jego wykorzystanie i zawartość białka w ziarnie.

Czy można siać pszenicę po pszenicy?

Tak, ale wymaga to szczególnej ostrożności. Uprawa pszenicy po pszenicy zwiększa ryzyko chorób i szkodników. Warto zastosować nawożenie regeneracyjne, dobrej jakości materiał siewny i ochronę fungicydową.

Jakie są wymagania glebowe pszenicy?

Pszenica najlepiej rośnie na glebach średnich i ciężkich, bogatych w próchnicę, o pH 6,0-6,8. Gleby kwaśne, tj. pH poniżej 5,5 wymagają wapnowania.

Jakie wapno na pszenicę?

W przypadku zakwaszonej gleby i niedoboru magnezu polecane jest wapno magnezowe granulowane, takie jak POLCALC Magnez PLUS. Przy odpowiednim poziomie magnezu wystarczy wapno węglanowe, np. POLCALC III GENERACJI®

Jak rozpoznać niedobór wapnia w pszenicy?

Niedobór wapnia powoduje osłabienie systemu korzeniowego i gorsze pobieranie składników pokarmowych. Może też wpływać na podatność roślin na choroby.

Jakie są objawy niedoboru magnezu w pszenicy?

Chlorotyczne (żółtawe) przebarwienia między nerwami liści, szczególnie dolnych to charakterystyczny objaw niedoboru magnezu. Powoduje on spadek tempa fotosyntezy i obniżenie plonów.