Rodzaje gleb w Polsce
Na terenie Polski możemy wyróżnić następujące typy gleb:
- bielicowe,
- brunatne,
- płowe,
- czarnoziemy,
- czarne ziemie,
- bagienne,
- mady,
- rędziny,
- górskie,
- przekształcone przez człowieka.
Gleby bielicowe znajdują się na obszarze 25% powierzchni Polski. Można podzielić je ze względu na stopień zbielicowania na słabe, średnie i silne. Charakterystyczne dla gleby bielicowej jest to, że ma kilkucentymetrową warstwę próchniczą, która przechodzi do poziomu wymywania w kolorze jasnoszarym. Wynika to z wymywania pierwiastków i składników odżywczych z niższej warstwy gleby. Jest ona ponadto wymagająca – należy ją dobrze nawozić i starannie pielęgnować.Gleby brunatne stanowią około 52% powierzchni Polski. Można je znaleźć w pobliżu lasów iglastych i mieszanych, które są umiarkowanie wilgotne. Swoją nazwę zyskały od procesu powstawania tzw. brunatnienia. Polega ono na wietrzeniu w glebie różnych minerałów, głównie glinokrzemianów, które są bogate w żelazo. Dzięki temu gleby te zyskują brunatne zabarwienie. Nie są zbyt urodzajne.Ich odmianą są gleby płowe. Stanowią 5% powierzchni naszego kraju. Nazwę zawdzięczają temu, że zachodzi w nich dużo szybciej, niż w przypadku pozostałych gleb, proces wymywania związków żelaza.Czarnoziemy są glebami bardzo urodzajnymi. Mają czarny kolor oraz dużą warstwę próchniczą, która zwiększa ich urodzajność. Występują na terenach pod łąkami i stepami. Stanowią 1% powierzchni Polski.Czarne ziemie są bardzo podobne w swoim składzie do czarnoziemów. Mają bardzo dużą zawartość próchnicy, która nadaje im czarny kolor. Powstają najczęściej na terenach bagnistych. Stanowią 2% powierzchni Polski.Gleby bagienne zajmują 9% powierzchni naszego kraju. Są bardzo żyzne. Dzięki beztlenowemu rozkładowi szczątków organicznych mają dobre właściwości. Wyróżnia się głównie gleby torfowe i mułowo-torfowe.
Mady najczęściej znajdują się w dolinach rzecznych. Powstają w wyniku okresowego wylewania rzek, które przynoszą namuły. Mady stanowią 5% powierzchni naszego kraju.
Rędziny występują najczęściej na wyżynach. Mają wysoką zawartość wapnia. Powstają na skałach wapiennych. To gleby żyzne, ale trudne w uprawie. Są zbudowane z niewielkiej warstwy humusowej, powstałej głównie ze szczątek traw. Rędziny są glebami narażonymi na erozję. Stanowią około 1% powierzchni kraju.
Gleby górskie mają bardzo niską urodzajność. Są wykorzystywane głównie do wypasania zwierząt. Znajdują się na obszarze 6% powierzchni Polski.
Spośród wymienionych typów gleb trzy pierwsze, tj. bielicowe, brunatne i płowe stanowią około 80% gleb uprawnych w Polsce. Jak wcześniej opisaliśmy, są to gleby o niskiej zawartości materii organicznej, a przez to bardzo podatne na zakwaszenie. Większość z nich ma kwaśny lub bardzo kwaśny odczyn. Dlatego, żeby uzyskać na nich zadowalające plony roślin uprawnych, należy je często wapnować. W przypadku bardzo niskiego odczynu na tych glebach należy najpierw zastosować wapno pyliste tj. Kujawit lub Kujawit Premium. Niestety większość tych typów gleb poza niskim pH charakteryzuje się jeszcze niską zawartością magnezu. W tym przypadku należy zastosować wapna pyliste zawierające magnez tj. Radkowit lub Radkowit Premium. W przypadku wymienionych produktów wapiennych konieczne jest dokładne wymieszanie ich z glebą. Dawka natomiast zależy od wyników pH uzyskanych po wykonaniu analizy chemicznej próbki glebowej.
W przypadku gleb, których odczyn nie odbiega znacząco od optimum dla uprawy zaplanowanych wcześniej roślin należy zastosować znacznie wygodniejsze w aplikacji wapna granulowane tj. Polcalc III Generacji lub SuperMag (w przypadku niskiej zawartości magnezu w glebie). Wapna te stosujemy pogłównie po 1-2 tygodniach od wschodu roślin. Maksymalna dawka nie powinna być wyższa niż 1000 kg/ha. Wymienione wapna granulowane należy również zastosować wówczas gdy otrzymaliśmy analizy próbek glebowych po zasiewie rośliny uprawnej i nie możemy już wysiać nawozów pylistych.
Zastosowanie wówczas wapna Polcalc III Generacji lub SuperMag poprawi nam odczyn gleby jak również zwiększy przyswajalność NPK na tyle żeby uzyskać w miarę opłacalny plon. Pozostałe wcześniej wymienione i opisane typy gleb, tj. czarnoziemy, stanowią około 20%. Są to gleby żyźniejsze, o znacznie wyższej zasobności w materię organiczną (poza glebami górskimi), na których przy niższych nakładach można uzyskać zadowalające plony roślin uprawnych. Należy jednak pamiętać, że stosowanie nawozów mineralnych powoduje stopniowe ich zakwaszanie (wyjątek stanowią rędziny). Dlatego w przypadku czarnoziemów (wymienić pozostałe poza górskimi i rędzinami) należy pamiętać o ich wapnowaniu, zapobiegającym ich zakwaszaniu poprzez stosowanie granulowanych nawozów wapiennych tj. Polcalc III Generacji i SuperMag produkowanych przez Polcalc Nawozy Wapniowe Sp. z o. o.
Na jakich obszarach w Polsce znajdują się określone rodzaje gleb?
Występowanie określonego rodzaju gleby na danym terenie związane jest z szeregiem czynników glebotwórczych.
- Czarnoziemy znajdują się na Wyżynie Lubelskiej (w pobliżu Chełma), na Wyżynie Małopolskiej (na Płaskowyżu Proszowickim), a także na Płaskowyżu Głubczyckim w województwie opolskim.
- Czarne ziemie można znaleźć na Kujawach, Nizinie Wielkopolskiej, Szczecińskiej, Śląskiej, a także koło Ciechanowa i na Mazowszu w pobliżu Łowicza.
- Mady, zaliczane do najbardziej urodzajnych gleb w Polsce, znajdują się w delcie Wisły, w szczególności na Żuławach Wiślanych.
- Gleby bagienne występują na pojezierzach, Podlasiu i Polesiu. To gleby żyzne, ale często zbyt mocno zawilgocone. Z tego względu wykorzystuje się je jako pastwiska i łąki.
- Rędziny jako gleby wykształcone na skałach węglanowych można spotkać na Wyżynie Małopolskiej i Lubelskiej.
- Gleby górskie znajdują się natomiast na stokach górskich, takich jak Karpaty i Sudety. Najczęściej wypasane są na nich zwierzęta.Ostatni typ gleb to te przekształcone przez człowieka. Występują one w Górnośląskim Okręgu Przemysłowym, na terenie Warszawy, Trójmiasta, Łodzi, Krakowa, Wrocławia, Poznania, czy Szczecina. Można znaleźć je również na terenach pracy kopalni czy elektrowni, np. w okolicach Bełchatowa, Konina czy Turoszowa.
Jak wapnować gleby zgodnie z ich kategorią agronomiczną?
Poza podziałem gleb pod kątem żyzności i obszaru występowania istnieje jeszcze podział ze względu na kategorię agronomiczną.
Możemy wyróżnić tutaj gleby:
- bardzo lekkie (piasek luźny, słabo gliniasty i słabo gliniasty pylasty);
- lekkie (piasek gliniasty, gliniasty pylasty i pył zwykły);
- średnie (glinę lekką i lekką pylastą)
- ciężkie (glinę średnią i ciężką, pył ilasty oraz ił pylasty).
Aby określić, z jakim typem gleby mamy do czynienia (zgodnie z kategorią agronomiczną), należy zrobić badania w laboratorium. Dzięki temu otrzyma się tzw. skład granulometryczny gleby. Pozwoli to na precyzyjne określenie struktury gleby oraz dobranie odpowiedniego sposobu nawożenia i wapnowania.
Dla wymienionych gleb mamy określone 5 przedziałów potrzeb wapnowania dla każdej. Należy pamiętać, że w przypadku gleb bardzo lekkich i lekkich gdy ich odczyn jest poniżej pH 5,5 musimy już zastosować wapnowanie używając produktów luzowych Kujawit, Kujawit Premium lub Radkowit, Radkowit Premium (przy niskiej zawartości magnezu w glebie). Jednak znacznie wygodniejsze są w stosowaniu wapna granulowane tj. Polcalc III Generacji i SuperMag, w przypadku których możemy swobodnie ustalić ich dawkę na ha oraz zastosować je pogłównie po wschodach roślin uprawnych.
Rolniku pamiętaj:
Przyczyną powstawania gleb o niskim (kwaśnym) odczynie jest niekorzystne oddziaływanie klimatu, więcej opadów niż parowania, co prowadzi do zaburzenia w przemieszczaniu się składników odżywczych w glebie. Zakwaszeniu sprzyja również działalność człowieka i nieodpowiednie nawożenie.
Dzięki znajomości rodzaju gleby i jej kategorii agronomicznej można dobrać odpowiednie dawkowanie nawozów, a także optymalny sposób jej wapnowania. Do wapnowania gleb ciężkich i średnich można wykorzystywać wapna tlenkowe, które silnie (niekorzystni) oddziaływują na mikrobiologię. Natomiast na lekkich najlepiej stosować wapno w formach węglanowych tj. Kujawit i SuperMag.
