Nawozy siarkowe – dlaczego siarka jest niezbędna dla roślin i jak ją prawidłowo stosować?

Opublikowano: 2025-11-05 / Data ostatniej aktualizacji: 2025-11-05

Siarka jest jednym z najważniejszych pierwiastków warunkujących prawidłowy wzrost i rozwój roślin. Choć przez wiele lat jej znaczenie w nawożeniu było niedoceniane, obecnie wiadomo, że siarka odgrywa istotną rolę w efektywnym wykorzystaniu azotu, syntezie białek oraz odporności roślin na stresy środowiskowe. Współczesne rolnictwo wymaga świadomego i zrównoważonego uzupełniania niedoborów tego pierwiastka w glebie, aby utrzymać dobre wyniki produkcyjne.

Siarka – ważny pierwiastek w nawożeniu

Siarka stanowi jeden z najważniejszych składników pokarmowych dla roślin. Pod względem znaczenia, dla prawidłowego wzrostu i rozwoju roślin ustępuje jedynie azotowi, fosforowi oraz potasowi (Pietrzak, 2015). Rośliny pobierają siarkę głównie w formie jonu siarczanowego (SO₄²⁻). Obecność siarki jest niezbędna do prawidłowego przebiegu procesów fizjologicznych w roślinach, a jej niedobór uznawany jest obecnie za jeden z najpoważniejszych stresów pokarmowym w skali globalnej.

Od końca XX wieku w glebach wielu regionów świata, w tym także w niektórych rejonach Polski, obserwuje się narastający deficyt tego pierwiastka. Do głównych przyczyn zubożenia gleb rolniczych w siarkę zalicza się przede wszystkim zmniejszenie depozycji atmosferycznej tego pierwiastka, która wynika z ograniczenia zanieczyszczeń gazowych zawierających związki siarki. Wpływ na ten proces mają również: intensyfikacja produkcji roślinnej, powszechne stosowanie wysoko skoncentrowanych nawozów mineralnych pozbawionych siarki, ograniczenie użycia nawozów naturalnych zawierających ten pierwiastek oraz jego wymywanie z profilu glebowego.

Nieuwzględnienie siarki w planie nawożenia może prowadzić do znaczącego spadku plonów roślin uprawnych. Wynika to z faktu, że siarka jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania wielu enzymów biorących udział w przemianach azotu, co bezpośrednio wpływa na efektywność jego wykorzystania przez rośliny.

Objawy niedoboru siarki w roślinach

Zapotrzebowanie roślin na siarkę jest zróżnicowane w zależności od gatunku oraz fazy rozwojowej roślin. Wynika to z faktu, że pierwiastek ten wchodzi w skład wielu istotnych związków organicznych, takich jak białka, glukozynolany, glutation, ferredoksyna czy olejki eteryczne charakterystyczne dla niektórych gatunków, np. cebuli i czosnku. Do gatunków szczególnie wrażliwych na niedobór siarki należą:  rzepak, cebula, czosnek, kapusta oraz niektóre zboża, w tym pszenica i kukurydza.

Braki siarki negatywnie wpływają na wzrost i rozwój roślin, prowadząc do obniżenia wielkości plonu, a nierzadko także do pogorszenia jego jakości (Podleśna, 2009).

Typowe objawy niedoboru siarki:

• żółtozielone zabarwienie najmłodszych liści, które wynika ze spadku zawartości chlorofilu w ich tkankach,
• zahamowany wzrost,
• słabsze kwitnienie,
• mniejsza zawartość białka w plonie, ten objaw przypomina symptomy niedoboru azotu u roślin.

Jak siarka działa w glebie i w roślinie?

Zdolność gleby do zaspokajania potrzeb pokarmowych roślin w zakresie siarki zależy zarówno od całkowitej zawartości tego pierwiastka, jak i od dostępności jego różnych form – nieorganicznych i organicznych. Jedyną formą siarki przyswajalną bezpośrednio przez rośliny są siarczany. Ich dostępność w glebie jest jednak zmienna i uzależniona od rodzaju gleby, jej właściwości fizykochemicznych, warunków klimatycznych, stosowanych zabiegów agrotechnicznych, a także od emisji siarki do atmosfery oraz opadów. Ze względu na podatność siarczanów na wymywanie niezbędne jest zapewnienie dodatkowego źródła siarki, które pozwala roślinom zaspokoić ich potrzeby pokarmowe.

Podstawowym źródłem siarki w glebie jest jej forma organiczna, która w wyniku procesów mineralizacji staje się dostępna dla roślin. Stabilność i trwałość związków organicznych siarki w glebie zależy od wielu czynników, w tym od wapnowania. Wapnowanie stymuluje aktywność mikrobiologiczną, co przyspiesza mineralizację materii organicznej i zwiększa uwalnianie siarczanów dostępnych dla roślin.

Siarka jest niezbędna do tworzenia aminokwasów siarkowych, takich jak metionina, cysteina i cystyna, które stanowią podstawowe elementy białek i enzymów. Niedobór siarki uniemożliwia roślinom efektywne wykorzystanie azotu.

Natomiast rośliny dobrze zaopatrzone w siarkę odznaczają się prawidłowym metabolizmem, który determinuje wzrost zarówno wzrost ich części nadziemnych, jak i korzeni. Zdrowe korzenie wydzielają związki chemiczne, umożliwiające rozwój mikroorganizmów. Mikroorganizmy glebowe również potrzebują siarki, która służy im zarówno, jako składnik pokarmowy, jak i materiał do budowy komórek, wzrostu i rozmnażania (Kwaśna, 2014).

Źródła siarki – nawozy naturalne i mineralne

Obornik i gnojowica należą do nawozów naturalnych o bardzo zróżnicowanym składzie, który zależy m. in. gatunku zwierzęcia od jakiego pochodzą, rodzaju skarmianej paszy, systemu produkcji oraz sposobu i czasu składowania. Czynniki te wpływają również na zawartość siarki w tych nawozach.

W gnojowicy zawartość siarki wynosi zazwyczaj od 0,15 do 0,7 kg w m³, a w oborniku około 1 kg na tonę (Podleśna, 2010). Jednak dostępność tego pierwiastka pochodzącego z nawozów naturalnych jest ograniczona. Siarka organiczna nie jest przyswajalna bezpośrednio przez rośliny, pełni natomiast rolę zapasowego źródła tego pierwiastka w glebie. Jej przekształcenie w formy dostępne dla roślin, głównie siarczany, odbywa się dzięki aktywności mikroorganizmów glebowych, które rozkładają związki organiczne. Z tego powodu zarówno obornik, jak i gnojowica nie mogą stanowić jedynego źródła siarki w nawożeniu roślin.

Zobacz również: Wapnowanie a stosowanie obornika.

Nawozy mineralne stanowią główne źródło siarki dla roślin. Wybór odpowiedniego nawozu oraz ustalenie jego dawki zależą od terminu aplikacji, właściwości chemicznych i fizycznych preparatu, a także od obecności innych składników pokarmowych. Do tej grupy należą m.in. siarczan amonu, siarczan magnezu, siarczan wapnia (gips) oraz siarka elementarna. Siarczan amonu jest jednym z najstarszych nawozów azotowo-siarkowych. Stosuje się go głównie przedsiewnie, jednak może również służyć do uzupełnienia azotu i siarki wiosną, zwłaszcza w uprawie rzepaku ozimego. Siarczan amonu charakteryzuje się powolnym, długotrwałym działaniem i ma właściwości zakwaszające glebę.

Siarczan magnezu stosowany jest na glebach o uregulowanym odczynie, niewymagających wapnowania. Zawarte w nim magnez i siarka występują w formach łatwo rozpuszczalnych w wodzie, dzięki czemu są szybko przyswajane przez rośliny. Siarczan magnezu poprawia ogólną kondycję roślin i zwiększa ich odporność na niekorzystne warunki środowiska.

Gips (siarczan wapnia) stanowi dobre źródło zarówno siarki, jak i wapnia. Siarka występuje w nim w formie słabo rozpuszczalnej, co powoduje, że uwalnianie składnika do gleby przebiega stopniowo. Nawóz ten dzięki zawartości wapnia poprawia właściwości gleby, w tym jej strukturę oraz retencję wody. Siarka elementarna stanowi najbardziej skoncentrowaną formę siarki. Do formy siarczanów przekształcana jest stopniowo pod wpływem procesu utleniania przeprowadzanym przez niektóre bakterie i grzyby.

Jak prawidłowo stosować nawozy siarkowe?

Prawidłowe stosowanie nawozów siarkowych wymaga uwzględnienia terminu aplikacji, rodzaju nawozu oraz potrzeb pokarmowych roślin. Do gatunków o szczególnie wysokim zapotrzebowaniu na siarkę należy rzepak, który do wytworzenia 1 tony nasion i słomy potrzebuje 13-20 kg siarki (S). Niewielkie niedobory siarki często przebiegają bez widocznych objawów, dlatego ich wczesne rozpoznanie jest trudne, a pojawienie się symptomów zawsze wiąże się ze stratą części plonu. Z tego względu siarkę należy dostarczać roślinom odpowiednio wcześnie.

Nawozy siarkowe najlepiej stosować przesiewnie lub pogłównie wczesną wiosną, aby zapewnić roślinom dobry start i pełną dostępność składników pokarmowych od początku wegetacji. W przypadku potrzeby szybkiego uzupełnienia niedoborów siarki zaleca się użycie form siarczanowych, które są łatwo przyswajalne przez rośliny. Siarka elementarna uwalnia się wolniej, zapewniając długotrwałe źródło tego pierwiastka w glebie.

Dawki nawozów powinny być dostosowane do wymagań poszczególnych gatunków roślin oraz zasobności gleby w składniki pokarmowe. Kluczowe znaczenie ma także utrzymanie równowagi między siarką, azotem i magnezem, co warunkuje prawidłowe odżywienie, wzrost i rozwój roślin oraz odporność na choroby.

Wapnowanie a nawożenie siarkowe – jak zachować równowagę?

Nadmierne dawki siarki mogą prowadzić do zakwaszenia gleby, dlatego warto regularnie kontrolować jej odczyn i w razie potrzeby korygować go poprzez wapnowanie. Wapń poprawia strukturę gleby, wspiera procesy biologiczne i chemiczne oraz ułatwia roślinom przyswajanie składników pokarmowych. W przypadku uregulowanego odczynu gleby szczególnie korzystne jest stosowanie nawozów wieloskładnikowych zawierających siarkę, wapń i magnez, takich jak Polcalc Magic-S. Wapń i magnez ułatwiają pobieranie siarki oraz podtrzymują prawidłowy odczyn gleby.

Jak łączyć nawożenie siarką z innymi składnikami?

Prawidłowe nawożenie stanowi podstawę uzyskania wysokich i jakościowych plonów. Szczególną rolę odgrywa stosowanie siarki wraz z pierwszą dawką azotu, gdyż oba pierwiastki działają synergistycznie, zwiększając efektywność przyswajania składników przez rośliny. Ponadto siarka poprawia efektywność przyswajania mikroelementów, takich jak cynk, żelazo, miedź, mangan i bor.

Na glebach o niskim pH w pierwszej kolejności zaleca się wapnowanie, a dopiero po upływie co najmniej 4 tygodni nawożenie siarką. Jeśli to możliwe, wapnowanie warto wykonać jesienią, a nawożenie siarką przeprowadzić wiosną.

Efekty prawidłowego nawożenia siarką

Siarka odgrywa istotną rolę w metabolizmie roślin, wpływając na efektywność wykorzystanie azotu, ograniczenie jego strat. Dodatkowo zwiększa tolerancję roślin na niskie temperatury, choroby oraz inne czynniki stresowe. Odpowiednio zbilansowane nawożenie tym pierwiastkiem nie tylko zwiększa zawartość białka w ziarnie i nasionach, ale także poprawia wielkość i jakość plonu.

Szacuje się, że brak 1 kg siarki uniemożliwia efektywne wykorzystanie około 10 kg azotu. Obecność siarki w glebie sprzyja prawidłowemu rozwojowi systemu korzeniowego oraz poprawia przyswajanie mikroelementów, takich jak cynk, żelazo, miedź, mangan i bor, co dodatkowo poprawia zdrowotność roślin i intensyfikuje fotosyntezę. W efekcie, właściwe nawożenie siarką prowadzi do wyraźnej poprawy jakości plonów, w tym smaku, zapachu i wartości odżywczej warzyw oraz roślin oleistych.

Jak kontrolować poziom siarki w glebie?

Poziom siarki w glebie należy regularnie monitorować, korzystając z analiz chemicznych przeprowadzanych w Ośrodkach Doradztwa Rolniczego lub wyspecjalizowanych stacjach chemiczno-rolniczych. Uzupełnieniem takich badań jest obserwacja roślin, która pozwala ocenić ich kondycję oraz wczesne symptomy ewentualnych niedoborów. Dla utrzymania optymalnej dostępności siarki istotne jest prowadzenie zrównoważonego nawożenia oraz bieżące kontrolowanie odczynu gleby, co zapewnia harmonijny rozwój roślin i efektywne wykorzystanie składników pokarmowych.

FAQ – Najczęstsze pytania o nawozy siarkowe

Bibliografia

Kwaśna H. (2014). Mikrobiologia rolnicza. Wyd. Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu, 390.

Pietrzak S. (2015). Zawartość siarki w glebach użytków zielonych w Polsce w latach 2009–2011. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie, 15(2), 97-113.

Podleśna A. (2009). Wpływ doglebowego i dolistnego stosowania siarki na plon i skład mineralny roślin rzepaku ozimego. Agronomy Science, 64(1), 68-75.

Podleśna A. (2010). Perspektywy nawożenia siarką. Studia i raporty IUNG-PIB, 25, 31-42.