Uprawa tytoniu w Polsce i na świecie
Tytoń (Nicotiana tabacum L.) jest rośliną znaną i cenioną od pokoleń. Pochodzi z Ameryki Południowej, a do Europy został przywieziony przez uczestników wyprawy Kolumba. Już na początku XVI wieku tytoń był znany i ceniony w Hiszpanii. Z czasem roślina ta zawędrowała do innych krajów Europy i Bliskiego Wschodu. Do Polski trafiła jeszcze w XVI wieku, a za sprawą Jana III Sobieskiego rozwinęła się uprawa i produkcja tytoniu – na mocy umowy podpisanej z Francją był on dostarczany królowi Ludwikowi XIV. Jednak dopiero w 1922 roku po utworzeniu Polskiego Monopolu Tytoniowego w naszym kraju zaczęto uprawiać tę roślinę na znacznie szerszą skalę.
Obecnie najważniejszymi producentami tytoniu są: Chiny, Brazylia, Indie, Unia Europejska, USA, Indonezja, Zimbabwe i Malawi (Tab. 1.). Spośród krajów Unii Europejskiej największym producentem tytoniu są Włochy. Polska zajmuje trzecią pozycję pod względem wielkości produkcji tego surowca. Należy wspomnieć, że nasz kraj jest najbardziej wysuniętym na północ obszarem uprawy tytoniu, a plantacje są zlokalizowane głównie w regionie południowo-wschodnim oraz w okręgu grudziądzkim.
Najczęściej uprawiany jest tam tytoń szlachetny (Nicotiana tabacum L.) typu Burley oraz Virginia. Odmiany te mają zróżnicowane wymagania w stosunku do zwięzłości gleby i jej zasobności w pierwiastki mineralne. Pod uprawę tytoniu typu Virginia należy przeznaczyć ziemie lżejsze, przepuszczalne, mniej zasobne w składniki pokarmowe. W przypadku Burleya z kolei odpowiednie będą gleby próchniczne o uregulowanych stosunkach wodnych, umiarkowanie wilgotne piaszczysto-gliniaste i średnio-zwięzłe gliny.
Hodowla tytoniu – jakie wymagania ma ta roślina?
Znaczącym czynnikiem w produkcji towarowej tytoniu jest optymalne nawożenie roślin ustalone na podstawie wcześniej wykonanych laboratoryjnych analiz chemicznych próbek glebowych. Wspomniane analizy wykonuje się głównie w celu zbadania zawartości fosforu, potasu i magnezu oraz odczynu gleby. Ten ostatni parametr jest czynnikiem decydującym o efektywności wykorzystania nawożenia NPK przez rośliny tytoniu, która bezpośrednio wpływa na wielkość i jakość zebranego plonu.
Najlepszy dla tytoniu odczyn (pH) mieści się w granicach 5,5–6,5, w przypadku nowych odmian mieszańcowych (od lekko kwaśnego do obojętnego). Niestety znaczna część gleb w Polsce, na których uprawia się tę roślinę, charakteryzuje się zbyt niskim pH, z uwagi na rodzaj gleb oraz zakwaszający wpływ warunków klimatycznych i stosowanych nawozów mineralnych (zwłaszcza azotowych). Dlatego w sytuacji niskiego pH, poniżej 4,5, należy jak najszybciej zastosować wapnowanie gleby, wybierając nawozy wapniowe, które zawierają magnez. Wysoka zawartość wapnia w stosunku do tego pierwiastka powoduje bowiem powstawanie objawów niedoboru magnezu w tytoniu, co znacznie obniża jakość surowca. Zabieg wapnowania powinno się wykonywać jesienią po zbiorze plonu.
Wapno należy dokładnie wymieszać w warstwie ornej gleby podczas kolejnych uprawek. Wpływa to korzystnie na właściwości fizykochemiczne i biologiczne gleby oraz zwiększa jej żyzność. Uważa się, że wapnowanie wiosną jest zabiegiem mało korzystnym, potencjalnie niebezpiecznym i należy je stosować raczej wyjątkowo. Typowe węglanowe nawozy wapienne cechują się niską reaktywnością, dlatego bardzo wolno działają, a zastosowanie szybko działających nawozów tlenkowych, szczególnie na lekkiej glebie w dawce odpowiedniej dla zniwelowania zakwaszenia, może mieć bardzo negatywny wpływ na środowisko glebowe, ponieważ spowoduje przesuszenie gleby oraz zniszczenie drobnoustrojów glebowych (Berbeć 2010; Doroszewska i Berbeć 2015).
Technologia uprawy tytoniu – jakie wapno stosować?
Opisane wyżej informacje są słuszne w przypadku większości dostępnych nawozów wapniowych, jednak nie uwzględniają wykorzystywania do odkwaszania gleby innowacyjnych granulowanych wysokoreaktywnych węglanowych nawozów wapniowych, takich jak Polcalc III Generacji czy SuperMag. Dlatego w celu pokazania przewagi jakościowej naszych produktów nad konkurencyjnymi nawozami wapniowymi zostało we współpracy z firmą Tobacco Łukowa założone polowe doświadczenie nawozowe. Wiosną 2020 roku na nowo zakupionym przez Tobacco Łukowa polu produkcyjnym wydzielono 4 poletka o powierzchni 1 ha i zastosowano na nich granulowane Polcalc III Generacji i SuperMag w stałej dawce wynoszącej 1000 kg∙ha-1 oraz wyznaczono dwa obiekty kontrolne. W trakcie wegetacji tytoniu dokonano organoleptycznej (wzrokowej) analizy wpływu zastosowanej dawki (1000 kg∙ha-1) nawozów Polcalc III Generacji i SuperMag. Obserwację wykonano 12 tygodni po posadzeniu rozsady tytoniu. Wykazano znaczący wpływ zastosowanej dawki granulowanych wysokoreaktywnych nawozów wapniowych na wysokość roślin, liczbę wykształconych liści oraz przyrost powierzchni liści w porównaniu do roślin rosnących na poletkach kontrolnych, na których nie stosowano badanych środków (Fot. 1).
Tabela 1. Państwa o dominującej pozycji w produkcji tytoniu na świecie w 2013 roku (Laskowska i Doroszewska 2015)
Fot. 1. Wysokość tytoniu w zależności od rodzaju zastosowanego granulowanego wapna węglanowego
Podsumowując przedstawione powyżej dane, możemy wyciągnąć następujące wnioski: skutki braku wapnia w roślinie mogą nieść ze sobą poważne konsekwencje – od plonów o małych i zniekształconych liściach aż do zaniku stożka wzrostu. Tytoń to roślina, dla której każda zmiana pH gleby może być bardzo szkodliwa, dlatego – by chronić uprawy i uzyskać lepsze efekty – należy stosować zabieg wapnowania.
